Στις 5 Σεπτεμβρίου 1918 με το παλιό ημερολόγιο ή στις 18 Σεπτεμβρίου με το νέο, στη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου διεξάγεται η Μάχη της Δοϊράνης, μια μάχη σκληρή ανάμεσα στα Βουλγαρικά στρατεύματα και αυτά της Κρητικής Μεραρχίας με διοικητή τον υποστράτηγο Σπηλιάδη Παναγιώτη.
Την Κρητική Μεραρχία την αποτελούσαν το 8ο και 9ο Σύνταγμα Κρητών, το 29ο Σύνταγμα Πεζικού, τις Κ1 και Κ2 Μοίρες Ορειβατικού πυροβολικού, με δύο πυροβολαρχίες η κάθε μια.
Στο βιβλίο «Ο Ελληνικός Στρατός κατά τον πρώτον Παγκόσμιον Πόλεμο 1914 – 1918», δίδεται η περιγραφή πολλών γεγονότων της μεγάλης αυτής μάχης :
Ώρα 03.00 της 5 Σεπτεμβρίου 1918, τα Συντάγματα της Μεραρχίας Κρήτης που είχαν οριστεί για την επίθεση, εξορμούν με απόλυτη σιγή προς τη προκεχωρημένην γραμμή του εχθρού, χωρίς καμιά προπαρασκευή πυροβολικού.Το 29ο Σύνταγμα Πεζικού που έκανε την επίθεση από την δεξιά πλευρά προχωρούσε σε έδαφος ομαλό, γεμάτο από θάμνους όμως και με κάλυψη από μικρά δάση, αδιάβατα σε μερικά σημεία. Ώρα 05.30 το Σύνταγμα, κάτω από τα πρώτα πυρά του εχθρού, ανοίγει με ειδικά ψαλίδια περάσματα στα εχθρικά συρματοπλέγματα. Ο εχθρός μετά από σύντομη και ασθενή αντίσταση υποχωρεί προς την πρώτη του γραμμή. Το 9ο Σύνταγμα Κρητών που έκανε την επίθεση από την αριστερή πλευρά, αφού προχώρησε γρήγορα, έφθασε στις 04.45 μπροστά στα συρματοπλέγματα της προκεχωρημένης εχθρικής γραμμής. Αφού ανοίχτηκαν αμέσως με ψαλίδια περάσματα στα συρματοπλέγματα, το Σύνταγμα όρμησε εναντίον των θέσεων του εχθρού, δεχόμενο ήδη τα πρώτα πυρά του εχθρού. Τα δυο τάγματα της πρώτης γραμμής αφού εξουδετέρωσαν την αντίσταση του εχθρού, κατέλαβαν την προκεχωρημένη του γραμμή και εξακολούθησαν την προέλασή τους μέχρι την γραμμή Λόγκ Γουντ – Γκεβεσεκλή ( Ρεματιά ), στην οποία έφτασαν στις 07.00. Στην γραμμή αυτή το Σύνταγμα σταμάτησε για να ανασυνταχτεί, περιμένοντας να ανοιχτούν ρήγματα στα εχθρικά συρματοπλέγματα από τα πυρά του πυροβολικού, για να επιτεθεί κατά της πρώτης εχθρικής γραμμής. Στις 14.45 έγινε ένα άτυχο περιστατικό, το οποίο υπήρξε η κύρια αιτία της αποτυχίας της δεύτερης επίθεσης. Οι οβίδες του εχθρικού πυροβολικού προκάλεσαν φωτιά στα ψηλά και ξερά χόρτα, μπροστά από τις κατεχόμενες θέσεις από τα τμήματα του 9ου Συντάγματος. Η φωτιά βοηθούμενη από τον δυνατό άνεμο που φυσούσε εξαπλώθηκε γρήγορα, και κύκλωσε απειλητικά δύο από τους λόχους του 9ου Τάγματος, στους οποίους πολλοί άνδρες έπαθαν εγκαύματα. Οι λόχοι αυτοί, που από το πρωί ήδη είχαν δοκιμαστεί σκληρά από τα σφοδρά εχθρικά πυρά, υποχώρησαν με σχετική αταξία, προς τη χαράδρα Γκεβεσεκλή Ντερέ. Η κίνηση αυτή εκλόνισε την παράταξη του Συντάγματος και δεν μπόρεσε το Σύνταγμα να πάρει μέρος στην δεύτερη επίθεση.Οι απώλειες της Μεραρχίας ήταν 144 νεκροί απο τους οποίους 11 αξιωματικοί και 573 τραυματίες απ τους οποίους 33 αξιωματικοί.*
Οι Κρήτες που σκοτώνονται σ αυτήν την επίθεση την συγκεκριμένη ημέρα είναι : ο Λοχαγός Λαμπράκης Μανόλης από το χωριό Αμαριανό, ο στρατιώτης Λιανάκης Μανόλης από το χωριό Γεράκι και ο στρατιώτης Μπιτζαράκης Μανόλης από το χωριό Μπιτζαριανώ.
Ο Λιανάκης Μανόλης ήταν γιος του Νικολάου και της Μαρίας Αγριμανάκη από το χωριό Γεράκι Πεδιάδος. Τα άλλα παιδιά του Νικολάου Λιανάκη ήταν ο Στέλιος, η Ελένη, η Καλλιόπη και ο Γιώργης. Ο Μανόλης Λιανάκης υπηρετούσε στο 9ο Σύνταγμα Κρητών, της Μεραρχίας Κρήτης. Έλαβε μέρος στις 5 Σεπτεμβρίου 1918 με το Σύνταγμά του στην μάχη της Δοϊράνης. Στις 14.45 μ. μ. στην διάρκεια της μάχης, τα πυρά του εχθρικού πυροβολικού μετέδωσαν φωτιά στα ξερά χόρτα στις θέσεις που κατείχε το 9ο Σύνταγμα Κρητών. Ο Μανόλης Λιανάκης τυλίχτηκε στις φλόγες και κάηκε ζωντανός. Ήταν τραυματισμένος και μη μπορώντας να μετακινηθεί, δεν απέφυγε το μοιραίο. Η Μεραρχία Κρήτης απέδωσε πολεμικό σταυρό στον Μανόλη Λιανάκη μετά θάνατον. Η επιστολή που στάλθηκε στον πατέρα του υπάρχει, και γράφει :
Μεραρχία Κρήτης, Επιτελικόν γραφείον 113
Αριθμός 120 30 / 113
Προς : Την Αστυνομικήν Διεύθυνσιν Ηρακλείου
Αναγγείλατε παρακαλώ εις την οικογένειαν της εις του χωρίου Γεράκι Ηρακλείου καταγομένου στρατιώτου Λ ι α ν ά κ η Ε μ μ α ν ο υ ή λ του Νικολάου ότι ούτος ηρωικώς μαχόμενος υπέρ πατρίδος έπεσεν ενδόξως την 5ην Σεπτεμβρίου 1918 εν τη μάχη της Πλάγκα Πλάνινα του Μπέλες.
Αι οικογένειαι των ανδρείων τούτων συμμαχητών μου έστωσαν υπερήφανοι διότι εδόθη αυταίς ευκαιρίαν να προσενέγκωσι την υψίστην προς την πατρίδα θυσίαν δια του αίματος των τέκνων των τούτων εν τω ιερώ αγώνι. Η πατρίς θα ……… δια τους ημετέρους ήρωας τούτους. Αι μεταγενέστεραι γεναιαί θα στέφωσι δια κλάδων δάφνης τους τάφους αυτών. Η ιστορία και η ποίησις μετά θαυμασμού και ευγνωμοσύνης θα διαμνημονεύωσι ……. και θα παρορμώσι τους επιγενομένους προς μίμησιν.
Δι ημερησίας διαταγής προς πάντας τους Σώματος και τους σχηματισμούς της Μεραρχίας διαμνημονεύωσι ευφήμως τους ανωτέρω άνδρας και απένειμον πολεμικούς σταυρούς επιδοθησομένους ευκαιρία εις τας οικογενείας αυτών προς αιωνίαν ανάμνησιν της υπερτάτης υπέρ της πατρίδος υπηρεσίας των.
Παρακαλώ όπως αντίγραφον του παρόντος εγγράφου επιδοθή μερίμνη υμών εις εκάστην των οικογενειών των πεσόντων προς δε τούτω τοιχοκολληθώσι ταύτα και εις το κεντρικότερον μέρος της κωμοπόλεως ή χωρίου εξ ου κατάγονται όπως λάβωσι γνώσιν πάντες οι ομοχώριοί των.
Γνωρίσατε παρακαλώ ημών την λήψην της παρούσης και εκτέλεσιν των ανωτέρω.
Τ.Τ. 903 Τη 18 Οκτωβρίου 1918
Μεραρχία Κρήτης
Ι. Σπηλιάδης – Υποστράτηγος
Οι Κρήτες που τραυματίζονται στις 5 Σεπτεμβρίου 1918, είναι : Οικονομάκης Νικόλαος από το χωριό Αποστόλοι, ο Πολεμαρχάκης Νικόλαος και ο Μαραυγάκης Αθανάσιος από το χωριό Καστέλλι, ο Χαλκιαδάκης Γεώργιος από το Καστέλλι, ο Μπετεινάκης Αντώνιος από τις Αρχάνες στον δεξιό μηρό με διαμπερές τραύμα που δεν του επέτρεπε να κινηθεί. Βρέθηκε κοντά του ο Καστελλιανός στρατιώτης Πολεμαρχάκης Νικόλαος και τον έσωσε.
Γράφει ο Γεώργιος Καλογεράκης για την διάσωση του Αντωνίου Μπετεινάκη:
Ο Αντώνιος Μπετεινάκης νεαρός αξιωματικός στην μάχη της Δοϊράνης, (από τις Αρχάνες, εκτελέστηκε τον Οκτώβρη του 1943 στην Αγυιά Χανίων από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής), τυλίχτηκε κι αυτός στις φλόγες της φωτιάς που άρπαξαν τα ξερόχορτα από τις οβίδες των Βουλγάρων. Ο Αντώνης Μπετεινάκης είχε τραυματιστεί στην διάρκεια της μάχης και δεν μπορούσε να μετακινηθεί.
O Αντώνιος Μπετεινάκης
Βρέθηκε κοντά του ο Καστελλιανός στρατιώτης Πολεμαρχάκης Νικόλαος και τον έσωσε. Την στιγμή μάλιστα της διάσωσής του ο Νικόλαος Πολεμαρχάκης χτυπήθηκε από σφαίρα ψηλά στο αριστερό του χέρι και τραυματίστηκε. Για την πράξη του αυτή τιμήθηκε με μετάλλιο ανδρείας. Για την ηρωική πράξη του πατέρα του ο γιος του Πολεμαρχάκης Γεώργιος σήμερα θυμάται :
…όταν έγινε η επίθεση στους γερμανοβουλγάρους από τα δικά μας στρατεύματα επήρε φωτιά ο κάμπος της Δοϊράνης. Εκεί ετραυματίστηκε ο Μπετείνης, έτσι έλεγε ο πατέρας μου τον αξιωματικό Αντώνη Μπετεινάκη από τση Αρχάνες. Οι πιο πολλοί δικοί μας επρολάβανε κι εφύγανε μέσα από τη φωτιά. Ο Μπετείνης έμεινε γιατί ήταν τραυματίας και εφώναξε με δυνατή φωνή :
-Δεν υπάρχει κανείς να με βοηθήσει, δεν υπάρχει ;
Ο πατέρας μου άκουσε τη φωνή του αξιωματικού του και κάνει δεξά ζερβά μια κίνηση να τονε δει. Τον είδε και σύρνει ένα γλάκι και φτάνει και τονε πιάνει από το αμπέχο, έτσι έλεγε ο πατέρας μου. Τονε τράβηξε δυνατά και τον έβγαλε από τη φωτιά. Εκείνη την ώρα που τονε σήκωσε επήρε μια σφαίρα στο χέρι ψηλά. Δεν τον άφησε παρά μόνο όταν εβγήκανε κι οι δυο από τση φλόγες. Εγλιτώσανε και οι δυο και ο πατέρας μου και ο Μπετείνης. Του δώσανε μετά και πολεμικό σταυρό για την πράξη του, τον έχομε στο πατρικό μας σπίτι. Αυτή την ιστορία ο πατέρας μου την έχει διηγηθεί πολλές φορές.
Η μάχη της Δοϊράνης μπορεί να μη στέφθηκε με επιτυχία βοήθησε όμως τις γενικότερες επιχειρήσεις που οδήγησαν στις 17 Σεπτεμβρίου στη συνθηκολόγηση της Βουλγαρίας.
ΠΗΓΕΣ:
*αποσπάσματα από το βιβλίο, «Ο Ελληνικός Στρατός κατά τον πρώτον Παγκόσμιον Πόλεμο 1914 – 1918», έκδοση ΔΙΣ, Αθήνα 1961
*Εφημερίδα Πατρίς, 22/4/2004 (Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος – Ιστορικές σελίδες από τα χωριά του Δήμου Καστελίου ).
Cretalive.gr
http://zhtunteanagnostes.blogspot.gr/2012/10/7-i-1886-27-1943.html
http://greekworldhistory.blogspot.gr
#pgnews
