Ποιες χώρες εξακολουθούν να έχουν μοναρχία;

19 Σεπτεμβρίου 2022 18:02

Στον απόηχο του θανάτου της βασίλισσας Ελισάβετ Β’, το ζήτημα της μοναρχίας τίθεται έντονα στο επίκεντρο. Και επειδή προκύπτουν και παρεξηγήσεις, ας θυμηθούμε λίγο ποιες είναι οι χώρες στις οποίες εξακολουθεί να υφίσταται ο θεσμός αυτός. Και είναι αλήθεια πως δεν είναι λίγες: συνολικά 43 χώρες έχουν ακόμα μονάρχες κάποιου είδους.

Τύποι Μοναρχιών

Μονάρχης με την απλούστερη έννοια είναι ο βασιλιάς, η βασίλισσα, ο εμίρης ή ο σουλτάνος μιας χώρας και ούτω καθεξής. Αλλά ας ξεκινήσουμε αναλύοντας τις διακρίσεις μεταξύ των τύπων μοναρχιών που υπάρχουν σήμερα. Γενικά, υπάρχουν τέσσερα είδη:

1. Συνταγματική Μοναρχία

Ο μονάρχης μοιράζεται την εξουσία με μια συνταγματικά θεμελιωμένη κυβέρνηση. Σε αυτή την κατάσταση, ο μονάρχης, ενώ έχει τελετουργικά καθήκοντα και ορισμένες ευθύνες, δεν έχει καμία πολιτική εξουσία. Για παράδειγμα, ο μονάρχης του Ηνωμένου Βασιλείου πρέπει να υπογράψει όλους τους νόμους για να τους κάνει επίσημους, αλλά δεν έχει την εξουσία να τους αλλάξει ή να απορρίψει νέους νόμους.

Ακολουθούν μερικά παραδείγματα χωρών με συνταγματικές μοναρχίες:

Ιαπωνία
Δανία
Ηνωμένο Βασίλειο

2. Απόλυτη Μοναρχία

Ο μονάρχης έχει πλήρη και απόλυτη πολιτική εξουσία. Μπορεί να τροποποιήσει, να απορρίψει ή να δημιουργήσει νόμους, να εκπροσωπήσει τα συμφέροντα της χώρας στο εξωτερικό, να διορίσει πολιτικούς ηγέτες και ούτω καθεξής.

Ακολουθούν μερικά παραδείγματα χωρών με απόλυτες μοναρχίες:

Σαουδική Αραβία
Πόλη του Βατικανού
Εσουατίνι (παλαιότερα γνωστή ως Σουαζιλάνδη)

3. Ομοσπονδιακή Μοναρχία

Ο μονάρχης υπηρετεί ως ηγέτης με διακοσμητικό ρόλο μίας ομοσπονδίας κρατών που έχουν τις δικές τους κυβερνήσεις, ή ακόμα και μοναρχίες.

Ακολουθούν μερικά παραδείγματα χωρών με ομοσπονδιακές μοναρχίες:

Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα
Μαλαισία

Η Μαλαισία αποτελεί μια μοναδική μορφή ομοσπονδιακής μοναρχίας. Κάθε πέντε χρόνια, οι βασιλικοί ηγέτες κάθε πολιτείας επιλέγουν μεταξύ τους ποιος θα είναι ο μονάρχης ή ο “Yang di-Pertuan Agong”, της Μαλαισίας και των αντίστοιχων πολιτειών. Επιπλέον, η μοναρχία είναι επίσης συνταγματική, επιτρέποντας σε ένα δημοκρατικά εκλεγμένο σώμα να κυβερνά.

4. Μικτή Μοναρχία

Αυτή είναι μια κατάσταση όπου ένας απόλυτος μονάρχης μπορεί να διαιρεί τις εξουσίες με διαφορετικούς τρόπους, αναλόγως τη χώρα.

Ακολουθούν μερικά παραδείγματα χωρών με μικτές μοναρχίες:

Ιορδανία
Μαρόκο
Λιχτενστάιν

Είναι ενδιαφέρον ότι το Λιχτενστάιν είναι η μόνη ευρωπαϊκή μοναρχία που εξακολουθεί να ασκεί αυστηρή αγνική πρωτογένεια. Στην αγνική πρωτογένεια, ο βαθμός συγγένειας καθορίζεται με τον εντοπισμό της καταγωγής από τον πλησιέστερο κοινό πρόγονο μέσω των αρσενικών προγόνων, αποκλείοντας ουσιαστικά τις γυναίκες της οικογένειας.

Βασιλιάδες, Βασίλισσες, Αυτοκράτορες και Σουλτάνοι ανά τον κόσμο

Από τη Γαλλική Επανάσταση, το μέλλον της μοναρχίας στον κόσμο ήταν κάπως αβέβαιο. Μόλις το 2008, κομμουνιστές επαναστάτες στο Νεπάλ ανέτρεψαν τη μοναρχία τους για να δημιουργήσουν μια δημοκρατία. Ωστόσο, παρά τους τελευταίους αιώνες ανατροπής των βασιλιάδων, υπάρχουν 43 μοναρχίες στον κόσμο σήμερα. 13 βρίσκονται στην Ασία, 12 στην Ευρώπη, 10 στη Βόρεια Αμερική, 5 στην Ωκεανία και 3 στην Αφρική. Δεν υπάρχουν μοναρχίες στη Νότια Αμερική.

Είναι ίσως σημαντικό να σημειωθεί ότι υπάρχουν μεν 43 μοναρχίες, αλλά υπάρχουν μόνο 28 μονάρχες. Η βασίλισσα Ελισάβετ II του Ηνωμένου Βασιλείου ήταν βασίλισσα 15 άλλων Βασιλείων της Κοινοπολιτείας που αποτελούσαν παλαιότερα τη Βρετανική Αυτοκρατορία, μια θέση που τώρα έχει αναλάβει ο γιος της και νυν μονάρχης, ο βασιλιάς Κάρολος Γ’.

Οι συνταγματικές μοναρχίες είναι αναμφίβολα η πιο δημοφιλής μορφή βασιλικής ηγεσίας στη σύγχρονη εποχή, αποτελώντας σχεδόν το 70% όλων των μοναρχιών. Αυτή η κατάσταση επιτρέπει σε δημοκρατικά εκλεγμένες κυβερνήσεις να κυβερνούν τη χώρα, ενώ ο μονάρχης εκτελεί τελετουργικά καθήκοντα.

Οι περισσότεροι μονάρχες είναι κληρονομικοί, κληρονομώντας τη θέση τους από τύχη που γεννήθηκαν στη συγκεκριμένη οικογένεια, αλλά είναι ενδιαφέρον ότι ο Γάλλος πρόεδρος, Εμμανουέλ Μακρόν, υπηρετεί πρακτικά και ως Συμπρίγκιπας της Ανδόρας.

Μια άλλη μοναδική περίπτωση είναι ο Πάπας Φραγκίσκος του Βατικανού, ο οποίος έχει απόλυτη εξουσία στη μικρή ανεξάρτητη πόλη ⁠- μία θέση που κατέκτησε χάρη σε μια εκλογική διαδικασία γνωστή ως παπικό κονκλάβιο.

Ο Ρόλος των Μοναρχιών

Μία από τις πιο αξιοσημείωτες και διάσημες σύχγρονες μοναρχίες είναι αυτή της οικογένειας της βασίλισσας Ελισάβετ Β’. Ο βασιλιάς Κάρολος Γ΄ έχει πλέον ανέβει στον θρόνο της χώρας, γεγονός που τον καθιστά αρχηγό κράτους σε 15 έθνη, συμπεριλαμβανομένων του Καναδά, της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας.

Πολλοί εντοπίζουν το όφελος της μοναρχίας στην ύπαρξη μιας σταθερής και συνεπούς μορφής παράδοσης και ευπρέπειας στην κεφαλή του κράτους.

Η βασιλική οικογένεια της Ιαπωνίας ήταν ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα σταθερότητας, αφού βασίλευσε στη χώρα για περισσότερα από 2.600 χρόνια κάτω από την ίδια κληρονομική γραμμή.

Το μέλλον της μοναρχίας

Ορισμένοι ισχυρίζονται, ωστόσο, ότι δεν υπάρχει καμία λειτουργία της μοναρχίας στη σύγχρονη εποχή, και τα παράπονα για τον τεράστιο πλούτο και την εξουσία των μοναρχιών διογκώνονται.

Για παράδειγμα, σύμφωνα με την ολλανδική κυβέρνηση, ο προϋπολογισμός του Βασιλιά Willem-Alexander για το 2022, που χρηματοδοτείται από το κράτος και, επομένως, από τους φορολογούμενους, ξεπερνά τα 48 εκατομμύρια ευρώ.

Πέρα από τη φορολογική επιβάρυνση, στην περίπτωση των απόλυτων μοναρχιών υπάρχει συνήθως έλλειψη πολιτικών ελευθεριών και ορισμένων δικαιωμάτων. Η Σαουδική Αραβία, για παράδειγμα, δεν έχει εθνικές εκλογές. Αντί για αυτές, ο βασιλιάς της, Σαλμάν μπιν Αμπντουλαζίζ Αλ Σαούντ, έχει ισόβια εξουσία, διορίζει ο ίδιος το υπουργικό συμβούλιο και ψηφίζει νόμους με βασιλικό διάταγμα.

(Bandar Aljaloud/Saudi Royal Palace via AP, File)

Ο θάνατος της βασίλισσας Ελισάβετ, ωστόσο, μπορεί να επιφέρει αλλαγές για πολλούς από τους βασιλικά διοικούμενους του κόσμου. Μετά την απομάκρυνσή της από τo Μπαρμπάντος ως αρχηγού κράτους το 2021, έξι άλλα κράτη της Καραϊβικής εξέφρασαν την επιθυμία να κάνουν το ίδιο, και συγκεκριμένα: