Κλάδεμα ονομάζουμε τη δενδροκομική εργασία, κατά την οποία αφαιρούμε τμήματα του δέντρου για να πετύχουμε ισχυρό σκελετό και κατάλληλο σχήμα που διευκολύνει τις καλλιεργητικές φροντίδες και για να επηρεάσουμε ευνοϊκά τη βλάστηση και την καρποφορία του δέντρου. Το κλάδεμα στην ελιά αποβλέπει στη διαμόρφωση του κατάλληλου σχήματος και στη ρύθμιση της καρποφορίας των δέντρων.
*Το κλάδεμα στα νεαρά δέντρα αποβλέπει στο να δώσουμε το κατάλληλο σχήμα χωρίς να καθυστερήσουμε την είσοδό τους στην καρποφορία και να δημιουργήσουμε έναν ισχυρό σκελετό, ανθεκτικό στους ισχυρούς ανέμους και στο πολύ φορτίο κατά τις χρονιές της μεγάλης καρποφορίας.
*Το κλάδεμα στα ηλικιωμένα δέντρα αποβλέπει στο να έχουμε ικανοποιητικές αποδόσεις σε συνδυασμό με καλή ποιότητα καρπού και να βελτιώσουμε τον αερισμό και τον φωτισμό της κόμης, ώστε να έχουμε θετικές επιδράσεις στην υγιή κατάσταση του δέντρου. Με το κλάδεμα προλαμβάνουμε την εξάντληση του δέντρου και το βοηθάμε να δημιουργήσει νέα βλάστηση, ενώ παράλληλα επιδιώκουμε να διατηρηθεί το σχήμα του, σύμφωνα με το ypaithros.gr.
Οι στόχοι του κλαδέματος
*Διατήρηση ισορροπίας βλάστησης και καρποφορίας (ισοζύγιο μεταξύ βλάστησης και καρποφορίας).
*Ελαχιστοποίηση της μη παραγωγικής περιόδου.
*Διατήρηση της καρποφόρας ζώνης.
*Παράταση της περιόδου σταθερής απόδοσης του φυτού.
*Αποφυγή της πρόωρης παρακμής ή γηρασμού του δέντρου.
*Επίτευξη οικονομικών ωφελειών.
*Εξοικονόμηση υγρασίας, που είναι περιοριστικός παράγοντας σε ξερικούς ελαιώνες.
Είδη κλαδέματος
*Κλάδεμα διαμόρφωσης της κόμης.
*Κλάδεμα καρποφορίας.
*Κλάδεμα ανανέωσης.
1. Κλάδεμα διαμόρφωσης της κόμης
Επιδιώκουμε να πάρει το δέντρο ένα ορισμένο σχήμα που προσαρμόζεται στις εδαφοκλιματικές συνθήκες της περιοχής και εξυπηρετεί καλύτερα τις καλλιεργητικές επιδιώξεις, όπως είναι η καλλιέργεια του εδάφους, η καταπολέμηση των παρασίτων και, προπαντός, η συγκομιδή του καρπού.
Η ελιά μπορεί να πάρει πολλά σχήματα. Μερικά από τα σχήματα που δίδονται στα ελαιόδεντρα, στα διάφορα μέρη του κόσμου είναι τα εξής:
*Το ελεύθερο κύπελλο (το πιο διαδεδομένο στη χώρα μας).
*Το σχήμα με δύο βραχίονες για την ποικιλία Cordal (Ισπανία).
*Το πολυκωνικό, που έχει κάθε κλώνο διαμορφωμένο σε κώνο (Ιταλία).
*Το κυλινδρικό (Τυνησία).
*Το σχήμα με δύο ή τρεις κορμούς (Ισπανία – Ιταλία).
*Το χαμηλό κύπελλο.
*Το σχήμα με πολλούς κορμούς.
*Η παλμέττα.
*Το θαμνώδες σχήμα.
2. Κλάδεμα καρποφορίας
Το κλάδεμα γίνεται αμέσως μετά την ελαιοσυλλογή και μπορεί παρατείνεται το πολύ έως τέλη Μαρτίου για χοντρούς βλαστούς και μέχρι το καλοκαίρι για λεπτούς βλαστούς.
Με το κλάδεμα καρποφορίας πρέπει:
*Να διατηρείται σε καλή κατάσταση η ζώνη καρποφορίας (όχι πολύ ζωηρή βλάστηση – όχι πολύ ασθενής βλάστηση). Επιδιώκουμε μέτριου μήκους βλάστηση.
*Να αφαιρούνται τα εξασθενισμένα κλαδιά, οι λαίμαργοι βλαστοί που είναι σε κακή θέση, τα κλαδιά που εμποδίζουν τον σωστό αερισμό – φωτισμό και αλλοιώνουν το σχήμα.
*Να διατηρείται σχεδόν στο σύνολό της η ετήσια βλάστηση.
*Οι εξαντλημένες ποδιές θα πρέπει να ανανεώνονται με σωστό τρόπο.
2.1. Κλάδεμα μικρών βλαστών (καθάρισμα) το καλοκαίρι (Ιούλιος- Αύγουστος)
Με το καθάρισμα που γίνεται το καλοκαίρι έχουμε εξοικονόμηση θρεπτικών στοιχείων αλλά και υγρασίας, που είναι περιοριστικός παράγοντας σε ξηρικούς ελαιώνες, με αποτέλεσμα να έχουμε καλής ποιότητας καρπούς με μεγάλη περιεκτικότητα σε λάδι
2.2. Έξοδος δέντρων από την παρενιαυτοφορία:
*Πραγματοποιούμε καθυστερημένο κλάδεμα τη χρονιά που περιμένουμε υπερβολική καρποφορία.
*Κάνουμε αραίωμα καρπών (βρώσιμες) ειδικά τη χρονιά της καρποφορίας.
*Όχι υπερβολική αζωτούχος λίπανση πριν από τη χρονιά της έντονης καρποφορίας (μπορεί να προκαλέσει υπερβολική καρπόδεση και έτσι να επιδεινώσει την κατάσταση της παρενιαυτοφορίας).
*Αποφυγή όψιμης συγκομιδής.
2.3. Για να έχουμε παραγωγή κάθε χρόνο:
*Κάνουμε μέτριο κλάδεμα κάθε χρόνο.
*Κάνουμε νωρίς συγκομιδή (πριν από τον Ιανουάριο). Το κλάδεμα πρέπει να είναι τέτοιο ώστε να ευνοείται ο σχηματισμός βλαστών μέτριου μήκους και να διατηρείται η καρποφόρα ζώνη σε καλή παραγωγική κατάσταση, με αραίωμα των πυκνών κλαδίσκων και αφαίρεση του νεκρού ξύλου. Στην ελιά επιβάλλεται να γίνεται μέτριο κλάδεμα κάθε χρόνο για:
*Δημιουργία νέας βλάστησης με καρποφόρους βλαστούς.
*Αφαίρεση των ξηρών κλαδίσκων που δεν δημιουργούν καρποφόρα όργανα και δυσκολεύουν τη συγκομιδή και την καταπολέμηση των παρασίτων.
*Διατήρηση του σχήματος και του μεγέθους του δέντρου στις διαστάσεις που επιτρέπουν τον καλό φωτισμό – αερισμό.
*Μείωση της παρενιαυτοφορίας. Σε περιοχές με πολλές βροχοπτώσεις και σε γόνιμα εδάφη ή σε εδάφη που λιπαίνονται και ποτίζονται, το κλάδεμα δεν πρέπει να είναι αυστηρό, αλλά ελαφρύ έως μέτριο, αφού τα δέντρα είναι σε θέση να θρέψουν μεγάλο όγκο παραγωγής και να δημιουργήσουν παράλληλα καρποφόρα βλάστηση. Αν κλαδευτούν αυστηρά, σχηματίζουν ζωηρούς βλαστούς (λαίμαργους), οι οποίοι καθυστερούν να μπουν στην καρποφορία. Πριν από κάθε κλάδεμα καρποφορίας, ο καλλιεργητής πρέπει να λάβει υπόψη του τις παρακάτω παραμέτρους:
*Το ύψος βροχοπτώσεων της περιοχής.
*Τη δυνατότητα άρδευσης ή όχι του ελαιώνα.
*Τη γονιμότητα του εδάφους.
*Το φορτίο της προηγούμενης χρονιάς.
*Το μήκος της βλάστησης.
*Την ποικιλία.
Στην περίπτωση που ο ελαιώνας είναι ποτιστικός, τα δέντρα τη χρονιά που παράγουν καρπό παράγουν και ξύλο. Εδώ, ο ελαιοκαλλιεργητής επεμβαίνει με ελαφριά κλαδέματα και, όταν υπάρχει υπερ-καρποφορία, προκειμένου αυτή να μειωθεί, πρέπει να γίνει αραίωμα καρποφόρων κλαδίσκων λίγο μετά την καρπόδεση. Με αυτό πετυχαίνουμε μείωση του φορτίου, μεγαλύτερους καρπούς και δημιουργία βλάστησης την επόμενη χρονιά (μεγαλόκαρπες επιτραπέζιες ποικιλίες). Σε ξηρές περιοχές, το κλάδεμα πρέπει να είναι πιο αυστηρό, ώστε το δέντρο να μην έχει υπερβολική παραγωγή και δημιουργηθεί πρόβλημα θρέψης του καρπού και δημιουργίας ξύλου, λόγω έλλειψης νερού.
3. Κλάδεμα ανανέωσης
Στα ενηλικιωμένα δέντρα (γερασμένα), η ετήσια βλάστηση αρχίζει να γίνεται όλο και μικρότερη και η καρποφορία περιορίζεται ακόμη και όταν τα δέντρα λιπαίνονται και ποτίζονται κανονικά. Στις περιπτώσεις αυτές εφαρμόζεται αυστηρό κλάδεμα που αποβλέπει στην ανανέωση της κόμης και στον υποβιβασμό της καρποφόρας ζώνης σε χαμηλότερα επίπεδα.
Το κλάδεμα ανανέωσης γίνεται στις εξής περιπτώσεις:
1. Λόγω εγκατάλειψης των δέντρων, δίχως να υφίστανται καλλιεργητικές φροντίδες (κυρίως κλάδεμα).
2. Τα δέντρα μας είναι καχεκτικά με γερασμένους βραχίονες (ευκαιρία να τα αναγκάσουμε με κορμοτομή να ανακτήσουν την νεανικότητά τους).
3. Όταν ένα μεγάλο μέρος της κόμης του δέντρου έχει ζημιωθεί από πυρκαγιά.
4. Όταν από ισχυρούς ανέμους έχουν σπάσει μεγάλοι βραχίονες.
5. Όταν θέλουμε να δημιουργήσουμε δέντρα χαμηλότερου ύψους και όγκου για μείωση τους κόστους εκτέλεσης των καλλιεργητικών εργασιών και ιδίως της συλλογής του ελαιοκάρπου.
6. Όταν εξαιτίας χαλαζόπτωσης ή άλλων αιτιών έχουμε πολύ σοβαρή προσβολή της κόμης, των βραχιόνων και κεντρικών κλάδων από το βακτήριο Pseudomonas.
7. Όταν η κόμη του δέντρου έχει υποστεί μεγάλη ζημιά εξαιτίας προσβολής του ριζικού συστήματος από Verticilium.
Τύποι κλαδέματος ανανέωσης
Σκελετικό κλάδεμα: Γίνεται καθάρισμα ώστε να μένουν κλαδιά με διάμετρο μεγαλύτερη από 3-4 εκατοστά.
Περιορισμός του υπέργειου τμήματος μέχρι το επίπεδο των κύριων διακλαδώσεων/ βραχιόνων (Εικόνα 6). Εικόνα 6. Περιορισμός του υπέργειου.
Στο επίπεδο του κορμού: Σε αυτή την περίπτωση, αφαιρείται όλη η κόμη του δέντρου και μένει ένα μέρος του κορμού (Εικόνα 7). Απόρρητο Εικόνα 7. Αφαίρεση όλης της κόμης του τμήματος του δέντρου μέχρι το επίπεδο δέντρου.
4. Διαχείριση κλαδευμάτων
Η βλάστηση που αφαιρείται από τα δέντρα με το κλάδεμα (μικροί και μεγάλοι κλαδίσκοι, βραχίονες, κορμοί) μπορεί να αξιοποιηθεί στο σύνολό της. Οι χοντροί βλαστοί, βραχίονες και κορμοί με διάμετρο μεγαλύτερη από 10 εκατοστά χρησιμοποιούνται για καύση σε σόμπες και τζάκια οικιών.
Οι βλαστοί με διάμετρο μικρότερη από 10 εκατοστά, καθώς επίσης και η υπόλοιπη βλάστηση, αντί να καούν στο χωράφι, μπορούν να τεμαχιστούν με ειδικούς θρυμματιστές αυτοκινούμενους (Εικόνα 8α) ή φερόμενους από τρακτέρ (Εικόνα 8β), σε μικρά τεμάχια διαμέτρου 1-2 εκατοστά και να διασκορπιστούν στο έδαφος ως βελτιωτικό υλικό μετά από την κομποστοποίησή τους.
