Φέτος συμπληρώνονται 44 χρόνια από τον θάνατο του μουσικού και τραγουδιστή Νίκου Ξυλούρη στις 8 Φεβρουαρίου 1980 που συνέδεσε άρρηκτα τη φωνή του με την κρητική παράδοση αλλά και την αντίσταση. Ο Ξυλούρης συνέβαλε καταλυτικά στην διάσωση της Κρητικής παραδοσιακής μουσικής. Γεννήθηκε το 1936, στα Ανώγεια Μυλοποτάμου Ρεθύμνου από οικογένεια με μουσική παράδοση και πολλούς λυράρηδες. Σε νεαρή ηλικία απόκτησε την πρώτη του λύρα και πολύ γρήγορα άρχισε να παίζει σε γάμους και πανηγύρια. Το Νοέμβριο του 1958, ηχογραφεί στην Αθήνα τον πρώτο του δίσκο με τίτλο “Μια μαυροφόρα που περνά” ο οποίος σημειώνει σπουδαία αναγνώριση στο χώρο της κρητικής μουσικής. Το 1966 κερδίζει το πρώτο βραβείο σε ένα φεστιβάλ μουσικής στο Σαν Ρέμο παίζοντας με τη λύρα του ένα συρτάκι. Το 1969 ηχογραφεί με μεγάλη επιτυχία το δίσκο “Ανυφαντού” .Το καλοκαίρι του 1973 τραγουδά στο θεατρικό έργο «Το μεγάλο μας τσίρκο» με πρωταγωνιστές τον Κώστα Καζάκο και τη Τζένη Καρέζη στο θέατρο “Αθήναιον”. Tον Νοέμβριο του 1973, τις μέρες της εξέγερσης, είναι μέσα στο Πολυτεχνείο και τραγουδά πίσω από τα κάγκελα μαζί με τους φοιτητές «Πότε θα κάνει ξαστεριά» και «Μπήκαν στην πόλη οι οχτροί». Το 1976, η Γαλλική Μουσική Ακαδημία Charles Cross του απονέμει το 1ο βραβείο στην κατηγορία της Διεθνούς Λαϊκής Μουσικής, για την ερμηνεία του στο άλμπουμ “Ριζίτικα” του Γιάννη Μαρκόπουλου.
Δείτε από το Αρχείο της ΕΡΤ ένα σημαντικό τεκμήριο: απόσπασμα από τη συναυλία του Σταύρου Ξαρχάκου στο Λυκαβηττό, την 24η Aυγούστου 1978, με τη συμμετοχή του Ξυλούρη.
ΣΥΝΑΥΛΙΑ ΞΑΡΧΑΚΟΥ- ΛΥΚΑΒΗΤΤΟΣ 1978, ΚΥΚΛΟΣ 1
Πρόκειται για ζωντανή μετάδοση από το Θέατρο Λυκαβηττού, όπου παρουσιάστηκε επετειακή συναυλία του Ξαρχάκου, σε οργάνωση της Υπηρεσίας τουριστικών εκδηλώσεων του ΕΟΤ. Στις 24/8 παρουσιάστηκε επί της ουσίας η πρώτη βραδιά του πρώτου κύκλου, που τιτλοφορούνταν «Ξαρχάκος 1963-1978» και περιλάμβανε την παρουσίαση της πιο αντιπροσωπευτικής δουλειάς του συνθέτη στο ελληνικό λαϊκό τραγούδι. Συμμετείχαν οι Δήμητρα Γαλάνη, Αντώνη Καλογιάννη , Νίκο Ξυλούρη, Μανώλη Μητσιά, Νίκο Δημητράτο και στα μπουζούκια οι Κώστας Παπαδόπουλος και Χρήστος Κωνσταντίνου.
Τελευταίος εμφανίζεται ο Νίκος Ξυλούρης ερμηνεύοντας τα παρακάτω τραγούδια του Ξαρχάκου: «Έβαλε ο θεός σημάδι» (Παλικάρι στα σφακιά) σε στίχους Νίκου Γκάτσου, «Ήτανε μια φορά» σε στίχους Κώστα Φέρρη, «Αυτόν τον κόσμο τον καλό»,σε στίχους Βασίλη Ανδρεόπουλου, «Τριάντα χρόνια», σε στίχους Βαγγέλη Γκούφα, «Γυρναν αμίλητα παιδιά», σε στίχους Κώστα Κινδύνη, «Γεια σου χαρά σου Βενετιά», σε στίχους Γκάτσου.
Συγκεκριμένα το τραγούδι «Ήτανε μια φορά» γράφτηκε για την πρώτη τηλεοπτική σειρά- μεταφορά λογοτεχνικού έργου στην Ελλάδα «Οι έμποροι των εθνών» (1973, ΕΙΡΤ) σε σκηνοθεσία Δημήτρη Ποντίκα και Κώστα Φέρρη, από το ομώνυμο βιβλίο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη ενώ δισκογραφήθηκε το 1974 στο μουσικό άλμπουμ με συνθέσεις του Ξαρχάκου και τίτλο «Νίκος Ξυλούρης: Συλλογή».
Στο τέλος του βίντεο στη σκηνή ανεβαίνουν όλοι οι τραγουδιστές που συμμετείχαν τη συγκεκριμένη μέρα, δηλαδή οι Δήμητρα Γαλάνη, Μανώλης Μητσιάς, Αντώνης Καλογιάννης και Νίκος Δημητράτος. Όλοι μαζί ερμηνεύουν τα «Άπονη ζωή», «Φτωχολογιά», «Στα χέρια σου μεγάλωσαν», «Όνειρο Δεμένο Στο Μουράγιο», «Υπομονή», κλείνοντας τη συναυλία με αξέχαστο τρόπο.
Το απόσπασμα προέρχεται από την πρωτότυπη εγγραφή της ζωντανής μετάδοσης της συναυλίας (χωρίς τίτλους, μοντάζ, περαιτέρω επεξεργασία).
Παρουσίαση συναυλίας: Αλέξης Κωστάλας
Παρουσίαση της τηλεοπτικής μετάδοσης: Γιώργος Παπαστεφάνου
Δείτε περισσότερα: http://archive.ert.gr
