Ωραίος ο κόσμος που ζούμε οι περισσότεροι από εμάς σήμερα. Σωστά; Ένας καναπές να αράξεις το βράδυ για να δεις κάποια σειρά μετά τη δουλειά, βόλτα με φίλους για φαγητό, διακοπές και πάει λέγοντας. Γενικά, υπάρχουν πλέον ένα σωρό ανέσεις και ευκολίες, τις οποίες οι άνθρωποι στην αρχαιότητα ούτε που φαντάζονταν πως θα είχαν οι απόγονοί τους.
Η αλήθεια είναι πως η ζωή στην αρχαία Ελλάδα μπορεί να φαίνεται ιδανική μέσα από ιστορικές περιγραφές και βιβλία (σε σχέση με άλλους πολιτισμούς), αλλά σε καμία περίπτωση δεν ήταν ακριβώς τέτοια.
Πιθανότατα μάλιστα οι περισσότεροι από εμάς, αν μας ζητούσαν να μεταφερθούμε με μια χρονομηχανή σε εκείνη την εποχή, δε θα αντέχαμε ούτε μια μέρα. Και υπάρχουν αρκετοί λόγοι γι’ αυτό.
Η ιατρική δε βασιζόταν στην επιστήμη αρχικά
Οι αρχαίοι Έλληνες προσέφεραν πολλά στην επιστήμη της ιατρικής, θέτοντας τις βάσεις της. Όλα αυτά από τον 5ο αιώνα π.Χ. και μετά. Τι γινόταν όμως πιο πριν;
Στην αρχή, λοιπόν, οι άνθρωποι της εποχής αντιμετώπιζαν τελείως διαφορετικά τις αρρώστιες και τις διάφορες παθήσεις των ασθενών. Κάποιος που αναλάμβανε το ρόλο του γιατρού (χωρίς ουσιαστικά να έχει ιδιαίτερες γνώσεις σε αυτό το κομμάτι), καλούσε τον ασθενή να πάει στον ναό του Ασκληπιού και να κοιμηθεί εκεί όλο το βράδυ.
Ήταν κάτι σαν ιεροτελεστία που ακολουθούταν στην αρχαία Ελλάδα. Το επόμενο πρωί ο «γιατρός» ρωτούσε τον ασθενή τι όνειρο είδε και βάσει αυτού του ονείρου του έδινε και τη διάγνωσή για να θεραπευτεί. Εξαιρετικό έτσι;
Οι χειρουργοί δεν ήξεραν τι έκαναν
Το 2008 το Associated Press δημοσίευσε ένα άρθρο σχετικά με μια αρχαιολογική έρευνα που έγινε στη Θεσσαλονίκη. Σε αυτή βρέθηκε ένα αρχαίο κρανίο, στο οποίο κάποιος είχε κάνει μια χειρουργική επέμβαση, η οποία στη συνέχεια οδήγησε και στον θάνατο του συγκεκριμένου ατόμου.
Στην αρχαία Ελλάδα και για αρκετά χρόνια, η χειρουργική επέμβαση αποτελούσε την τελευταία επιλογή κάθε γιατρού. Αν και ο Ιπποκράτης είχε αναφερθεί στη χειρουργική από το 400 π.Χ., υπήρχε ένα μεγάλο πρόβλημα: Οι αρχαίοι Έλληνες δεν είχαν βαθιές γνώσεις σχετικά με την ανατομία του σώματος που απαιτούσε μια επιτυχημένη χειρουργική επέμβαση, ιδιαίτερα στο κεφάλι. Χρειάστηκαν κάμποσα χρόνια για να εξελιχθούν στον συγκεκριμένο τομέα.
Οι πόλεμοι δε σταματούσαν
Αν γνωρίζουμε κάτι καλά για τους αρχαίους Έλληνες και γενικότερα για τον κόσμο εκείνης της εποχής είναι το γεγονός ότι εμπλέκονταν συνεχώς σε πολέμους. Οι πιο συχνοί ήταν αυτοί ανάμεσα στις πόλεις-κράτη για διεκδίκηση εδαφών και εξουσίας.
Σε αυτούς τους πολέμους οι άνθρωποι που ανήκαν στις χαμηλότερες τάξεις της κοινωνίας αφανίζονταν για πλάκα, ενώ όποιοι κατάφερναν να επιζήσουν από τον έναν πόλεμο, ήταν εξαιρετικά πιθανό να πεθάνουν στον επόμενο.
Πανούκλα, τύφος και άλλες αρρώστιες
Όποιος ζούσε στην Αθήνα στα 400 π.Χ. είχε 25% πιθανότητες να πεθάνει με κάποιο πολύ άσχημο τρόπο. Ήταν κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου όταν ξέσπασε μια μεγάλη αρρώστια στην πόλη. Κράτησε για πέντε χρόνια και ο απολογισμός των νεκρών ήταν τεράστιος.
Ο Λοιμός των Αθηνών όπως ονομάστηκε η επιδημία, πρωτοεμφανίστηκε στο κύριο λιμένα της Αθήνας, τον Πειραιά, που αποτελούσε την κύρια είσοδο προμηθειών της πόλης. Προκάλεσε το θάνατο ενός μεγάλου ποσοστού των κατοίκων της πόλης, ανάμεσα στους οποίους και του ίδιου του Περικλή μαζί με τα μέλη της οικογενείας του.
Δεν ήταν, όμως, η μοναδική αρρώστια που χτύπησε τους αρχαίους Έλληνες. Κατά καιρούς διάφορες αρρώστιες χτύπαγαν τον πληθυσμό, οι γιατροί και επιστήμονες δεν μπορούσαν να δώσουν κάποια λύση και απλά πέθαιναν άνθρωποι ο ένας μετά τον άλλο.
Η ζωή στη Σπάρτη δεν ήταν για όλους
Το να καταφέρει να επιβιώσει κάποιος από εμάς στην αρχαία Σπάρτη δεν ήταν και η πιο εύκολη υπόθεση. Οι πιο σκληροί και ικανοί στρατιώτες της αρχαιότητας γεννιόντουσαν και εκπαιδεύονταν εκεί. Είναι γνωστό πως η Σπάρτη των κλασικών χρόνων δε διέθετε καν τείχη. Δεν τα χρειαζόταν, μιας και κανείς δε θα ήταν τόσο τρελός για να επιτεθεί στην πόλη.
Τα αγόρια από τα επτά τους μέχρι και τα 20 εκπαιδεύονταν στις πιο σκληρές συνθήκες, έτσι ώστε να μη νιώθουν πόνο και φόβο, ενώ όσα δεν άντεχαν συνήθως έβρισκαν το θάνατο. Ο μόνος λόγος για να σταματήσει η εκπαίδευσή τους ήταν σε περίπτωση που ξεσπούσε κάποιος πόλεμος και έπρεπε να λάβουν μέρος. Ποιος θα άντεχε σε τέτοιες συνθήκες;
Τα θανατηφόρα καλλυντικά
Πολλά πράγματα δε γνώριζαν οι αρχαίοι εκείνη την εποχή, κάτι που συχνά είχε ως αποτέλεσμα να μειώνει το προσδόκιμο της ζωής τους.
Στην αρχαία Ελλάδα, λοιπόν, τόσο οι γυναίκες, όσο και οι άνδρες χρησιμοποιούσαν καλλυντικά από μόλυβδο και υδράργυρο, τα οποία στις μέρες μας έχουν απαγορευτεί. Η χρήση τους οδηγούσε σε απώλεια τριχών, καταστροφή των δοντιών και άλλες παθήσεις, για τις οποίες δεν είχαν ιδέα.
Οι νόμοι ήταν κάτι παραπάνω από σκληροί
Τον 7ο αιώνα π.Χ. οι Αθηναίοι πήραν την απόφαση να αναθέσουν σε έναν αριστοκράτη (και τύραννο), τον Δράκοντα, το δύσκολο έργο να γράψει τους νέους νόμους του κράτους. Ναι, εξαιτίας του έχει μείνει στην ιστορία η έκφραση «δρακόντεια μέτρα», εξαιτίας της αυστηρότητάς του.
Μέχρι τότε για πολλά παραπτώματα υπήρχε η χρηματική απομείωση του θύματος, κάτι που άρχισε να μην αρέσει στους Αθηναίους. Έτσι, ο Δράκοντας ήρθε να επαναφέρει το δίκαιο για τους ανθρώπους της υψηλής κοινωνίας, τους οποίους φυσικά ευνόησαν οι νόμοι του.
Και σύμφωνα με τον Πλούταρχο, έγραψε τους νόμους με αίμα και όχι με μελάνι, μιας και έκανε τον θάνατο ποινή για σχεδόν κάθε αδίκημα. Δε γλίτωνες με τίποτα.
*Το κείμενο δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στις 19 Νοεμβρίου του 2019 από τον Γιάννη Μπαϊρακτάρη
