Το Πάσχα είναι μια πολύ καλή ευκαιρία για να επισκεφθείτε τα Ανώγεια για δύο λόγους: Ο πρώτος είναι η φύση του Ψηλορείτη που αυτή την εποχή είναι πανέμορφη. Ο δεύτερος είναι ο ιδιαίτερα παραδοσιακός και ξεχωριστός χαρακτήρας της γιορτής με έθιμα και τελετουργίες που έρχονται από πολύ παλιά και καθιστούν την ορεινή κωμόπολη του Μυλοποτάμου, έναν πρώτης τάξεως προορισμό για να ζήσετε μια εντελώς διαφορετική εμπειρία που θα σας μείνει αξέχαστη.
Οι προετοιμασίες της Λαμπρής
Ολόκληρη τη Μεγάλη Εβδομάδα οι Ανωγειανές και οι Ανωγειανοί, κινούνται στο ρυθμό της μεγαλύτερης γιορτής. Άνδρες, γυναίκες αλλά και τα παιδιά (κυρίως αυτά) συμμετέχουν στην προετοιμασία της Ανάστασης, καθένας με το δικό του τρόπο και τα δικά του καθήκοντα, τηρώντας και διατηρώντας έθιμα και παραδόσεις που μένουν αναλλοίωτα για πολλές δεκαετίες και αποτελούν μέρος της ταυτότητας και της κουλτούρας του τόπου.
Οι προετοιμασίες για την Ανάσταση, τόσο στα σπίτια όσο και τις εκκλησίες, αρχίζουν από νωρίς τη Μεγάλη Εβδομάδα. Οι γυναίκες ετοιμάζουν τα παραδοσιακά πεντανόστιμα κουλούρια και τσουρέκια, τα κόκκινα αυγά και ό,τι άλλο απαιτεί η περίσταση. Παράλληλα συμμετέχουν ενεργά στο θρησκευτικό πένθος, στον στολισμό του Σταυρού και του Επιτάφιου της ενορίας τους, για να είναι ο… ωραιότερος το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, όταν θα γίνει η περιφορά του σε όλο το χωριό.
Η τελετουργία του στολισμού αρχίζει ουσιαστικά το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης. Μετά το τέλος της λειτουργίας που καταλήγει στη σταύρωση του Χριστού, νεαρές γυναίκες στέκονται ευλαβικά μπροστά στον Σταυρό και τραγουδούν το μοιρολόι της Παναγιάς για τον σταυρωμένος γιο της.
Αμέσως μετά – και μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες- ξεκινά ο στολισμός του Σταυρού και του Επιταφίου με όμορφα λουλούδια, ο οποίος θα ολοκληρωθεί το απόγευμα της επόμενης ημέρας.
Ο στολισμός του Επιταφίου
Το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, μετά τη λειτουργία, οι τέσσερις Επιτάφιοι και σταυροί, μέσα σε ένα κλίμα κατάνυξης περιδιαβαίνουν όλα τ΄ Ανώγεια , ενώ μαυροντυμένες κοπελιές που ακολουθούν κάθε Επιτάφιο, ψάλλουν πένθιμα τροπάρια.
Είναι η ώρα που όλοι οι κάτοικοι και οι επισκέπτες των Ανωγείων βρίσκονται σε κίνηση. Όσοι συνοδεύουν τον Επιτάφιο κρατούν ένα αναμμένο κερί στο χέρι, ενώ οι υπόλοιποι στέκονται έξω από τα σπίτια τους, περιμένουν τους Επιταφίους και τους ραίνουν με κολώνια και ροδοπέταλα ανταλλάσσοντας ευχές με όλους.
Είναι τοπικό έθιμο ο Σταυρός, που προηγείται του επιταφίου, να μεταφέρεται από νέους Ανωγειανούς, κατά προτίμηση, φαντάρους. Κατά τη διάρκεια της περιφοράς, η πομπή του Επιταφίου σταματάει και ο σταυρός της ενορίας με τη συνοδεία του παπά και του ψάλτη επισκέπτεται τα σπίτια ζευγαριών που παντρεύτηκαν πρόσφατα και ευλογεί με αυτό τον τρόπο τη νέα οικογενειακή εστία που έχει δημιουργηθεί. Η νοικοκυρά που υποδέχεται τον Σταυρό στο σπίτι της, δωρίζει στην εκκλησία το καλύτερο χειροποίητο εργόχειρο που διαθέτει.
Στη διάρκεια της περιφοράς των τεσσάρων Επιταφίων το θέμα συζήτησης, βέβαια, δεν είναι άλλο από το ποιος Επιτάφιος και ποιος Σταυρός είναι καλύτερα στολισμένος και έκανε την καλύτερη εντύπωση.
Η Ανάσταση και ο αρφανός
Το Μεγάλο Σάββατο από νωρίς το πρωί αρχίζει η πυρετώδης προετοιμασία για το πασχαλινό τραπέζι. Οι νοικοκυρές φροντίζουν για τα μαγειρευτά φαγητά, ενώ οι άνδρες, ασχολούνται με την προετοιμασία του ψησίματος, έχοντας ήδη φροντίσει να επιλέξουν το καλύτερο κρέας για να γίνει το παραδοσιακό οφτό (αντικριστό), η επίσης παραδοσιακή μενούζα (κοκορέτσι) και άλλοι εκλεκτοί μεζέδες. Το ψήσιμο γίνεται σε κάθε γειτονιά όπου στήνονται οι στερμενιές (μεγάλες φωτιές) γύρω από τις οποίες τοποθετούνται τα μεγάλα κομμάτια του αρνιού (γουλίδια κατά το κοινώς λεγόμενο) των φίλων και συγγενών για να ψηθούν αργά και προσεκτικά με τη συνοδεία μεζέδων και καλού κρασιού, όση ώρα διαρκεί το ψήσιμο.
Στην προετοιμασία της Ανάστασης τα παιδιά έχουν τα δικά τους καθήκοντα που δεν αφορούν την προετοιμασία του φαγητού, αλλά το στήσιμο του αρφανού, μιας μεγάλης φωτιά σε κάθε ενορία για το κάψιμο του Ιούδα που αποτελεί το αποκορύφωμα της γιορτής το βράδυ της Ανάστασης.
Πέντε εκκλησιές, έξι … ενορίες!
Στα Ανώγεια συμβαίνει το εξής «παράδοξο». Ενώ υπάρχουν πέντε ενορίες – εκκλησίες (Μετόχι, Άι- Γιώργης, Άι- Γιάννης, Περαχώρι και Σείσαρχα -ένας οικισμός λίγα χιλιόμετρα από τ΄ Ανώγεια) το Μεγάλο Σάββατο οι ενορίες γίνονται έξι!
Η έκτη, άτυπη αλλά δυναμική «ενορία», είναι ο Λαγγός που παρά το γεγονός ότι όλο το χρόνο οι κάτοικοι του εξυπηρετούν τις θρησκευτικές τους ανάγκες στις γειτονικές τους ενορίες, το Πάσχα «αυτονομούνται» και διεκδικούν το δικό του μερίδιο στη γιορτή και δίνουν ιδιαίτερο χρώμα στο Πάσχα.
Οι «Παλαιστίνιοι» όπως τους αποκαλούν στα καλαμπούρια τους οι άλλοι Ανωγειανοί, γιατί έχουν μεν «πατρίδα» αλλά δεν είναι «επισήμως» αναγνωρισμένη ενορία (με παπά και εκκλησία), δίνουν το Πάσχα δυναμικό “παρών” με το δικό τους ξεχωριστό αρφανό.
Η προετοιμασία για το κάψιμο του Ιούδα, βέβαια, έχει αρχίσει από τα παιδιά των Ανωγείων, πολλές εβδομάδες νωρίτερα, όταν αρχίζουν να κόβουν από το βουνό και να συγκεντρώνουν σε κάθε ενορία, αγκαθωτούς θάμνους (ασπαλάθους και αχινοπόδια) για αυτό το σκοπό.
Τα βράδια τα παιδιά κάθε ενορίας μαζεύονται στο σημείο που συγκεντρώνουν τα αρφανόξυλα, συζητούν μεταξύ τους και κάνουν σχέδια για την… αποστολή της επόμενης ημέρας. Μένουν εκεί μέχρι αργά ζώντας έντονα κάθε στιγμή της αυτονομίας που τους προσφέρει η ευθύνη της οργάνωσης του αρφανού και συχνά ψήνουν οφτό κρέας για να περάσουν ευχάριστα την ώρα τους.
Το πρωί του μεγάλου Σαββάτου, τα παιδιά κάθε ενορίας ξυπνάνε από πολύ νωρίς για να προλάβουν, αφού τα περιμένει πολλή δουλειά. Τα αρφανόξυλα πρέπει να μεταφερθούν όλα προσεκτικά με τα χέρια, από το σημείο που τα συγκέντρωναν τόσες εβδομάδες, σε καθορισμένες περίοπτες θέσεις, στην περίμετρο του χωριού, να τοποθετηθούν και να πατηθούν με τέτοιο τρόπο, ώστε να σχηματιστεί ένας όσο το δυνατόν μεγαλύτερος και ψηλότερος σωρός, σε κυλινδρικό σχήμα, στην κορυφή του οποίου τοποθετούν στο τέλος ένα αυτοσχέδιο ομοίωμα του Ιούδα.
Αργά, γύρω στις δώδεκα τα μεσάνυχτα, όταν ακουστεί το “Χριστός Ανέστη”, μικροί και μεγάλοι φεύγουν από την εκκλησία και πηγαίνουν εκεί που είναι στημένος ο αρφανός της ενορία τους.
Οι μεγάλες φωτιές που ανάβουν ταυτόχρονα, όταν ο παπάς πει «Χριστός Ανέστη» φωτίζουν όλα τα Ανώγεια και κάνουν τη νύχτα μέρα, δημιουργώντας μια εντυπωσιακή εικόνα και ένα ενθουσιώδες κλίμα λίγο πριν από το πασχαλινό τραπέζι, ενώ οι καμπάνες των εκκλησιών δεν σταματούν να χτυπούν χαρμόσυνα.
Το πασχαλινό μενού περιλαμβάνει σίγουρα λαχταριστό οφτό κρέας και μενούζα που ψήθηκαν νωρίτερα αργά και προσεκτικά από έμπειρους ψήστες, πασχαλινά κουλούρια και τσουρέκια και άλλες παραδοσιακές λιχουδιές ανάλογα με την έμπνευση της οικοδέσποινας.
Η συνέχεια δίνεται την ημέρα της Ανάστασης. Μετά την αναστάσιμη λειτουργία σε κάθε εκκλησία, ακολουθεί νέα περιφορά της εικόνα της Ανάστασης, αυτή τη φορά, από κάθε ενορία με τη συνοδεία πιστών που ανταλλάσσουν ευχές με τους πιστούς που περιμένουν έξω από τα σπίτια τους για να δουν την περιφορά της Ανάστασης.
Αμέσως μετά το «επίσημο» πλέον πασχαλινό τραπέζι γίνεται τόπος συγκέντρωσης οικογενειών και φίλων και η αφορμή για το ένα ακόμα γλέντι με πολύ και καλό φαγητό οινοποσίες, πειράγματα και γιατί όχι ένα αυθόρμητο γλέντι μακράς διάρκειας.
Πηγή: Δήμος Ανωγείων
