Ίσως το πιο γνωστό έθιμο που εδώ και χιλιετίες κρατάει από το “Πεσάχ” των Εβραίων της Παλαιάς Διαθήκης μέχρι το χριστιανικό ορθόδοξο Πάσχα είναι η κατανάλωση αμνού χωρίς να σπάσουν τα κόκκαλά του (εξ ου και το σούβλισμα), τα πικρά χόρτα και το άζυμο ψωμί.
Περίπου κάποιος έτσι στρώνεται και το λαμπριάτικο τραπέζι για τους ορθόδοξους χριστιανούς που μεταξύ άλλων όμως καταναλώνουν και ένα σωρό άλλα γλυκίσματα και εδέσματα που η φύση προσφέρει στο «πέρασμα» από τον χειμώνα στην άνοιξη, τον θάνατο στην αναγέννηση όπως οι διονυσιακές γιορτές και η επιστροφή της Περσεφόνης από τον Άδη! Παράλληλα όμως με τον αμνό, τα καλλιτσούνια με το τυρί σε διάφορες εκδοχές ανά την Ελλάδα, το αναμμένο κερί με το Άγιο Φως και τον χαιρετισμό “Χριστός Ανέστη, Αληθώς ο Κύριος” υπάρχουν κι άλλα πολλά έθιμα στη χώρα εκτός χριστιανικού πρωτοκόλλου που συμβολίζουν την Ανάσταση.
Έθιμα πιο θορυβώδη, καθώς η Ανάσταση και το άνοιγμα του Αγίου Τάφου για την ανάληψη του Κυρίου στους ουρανούς δεν είναι μια απλή υπόθεση. Θέλει κρότο, ζωή δηλαδή!
Η λαογραφική και ιστορική παράδοση της χώρας θέλει ενταγμένα τα έθιμα αυτά στον εορτασμό του Πάσχα σε όλη τη χώρα. Με τεράστιες φωτιές (φουνάρες) που λέμε στην Κρήτη, πυροβολισμούς, σπασμένα κανάτια, σαϊτοπόλεμους, ρουκετοπόλεμους και τουφεκιές. Όλα για να γίνει θόρυβος! Όλα για να συμβολίσουν τη ζωή και να συνοδεύσουν τον παιάνα της Ορθοδοξίας «Χριστός ανέστη εκ νεκρών, θανάτῳ θάνατον πατήσας και τοις εν τοις μνήμασι ζωήν χαρισάμενος».
Σάμος
Τα τουφέκια παίρνουν “φωτιά”
Τα τελευταία 100 χρόνια στη Σάμο, στον Μαραθόκαμπο, την ημέρα του Πάσχα αναβιώνει ένα έθιμο με ρίζες στην Ελληνική Επανάσταση του 1821. Τα τουφέκια “αναστενάζουν” και με πυροβολισμούς υποδέχονται τον Αναστημένο Κύριο. Οι κάτοικοι του
Μαραθόκαμπου οι κάτοικοι προσπαθούν κάθε χρονιά να προσφέρουν και εντυπωσιακότερο θέαμα, προσελκύοντας επισκέπτες από όλη την Ελλάδα και τον κόσμο. Η προετοιμασία αρχίζει και διαρκεί για μήνες. Συγκεντρώνουν υλικά, μπαρούτι και εκτοξευτήρες και κατασκευάζουν έναν απίστευτο αριθμό τουφεκιών. Υπολογίζεται ότι σε κάθε ενορία στήνονται ως και 2000 εκτοξευτήρες – τουφέκια που τοποθετούνται στο χώμα και για λόγους ασφαλείας στήνονται με προσανατολισμό τα βουνά. Έτσι σε κάθε ενορία παρουσιάζεται ένα υπερθέαμα ενώ ανήμερα, την Κυριακή του Πάσχα, μετά τη μεσημεριανή περιφορά των Αναστάσεων, όλες οι ενορίες συναντιούνται σε προκαθορισμένο σημείο και η κάθε μια στην σειρά της ξεκινά τις… τουφεκιές.
Στόχος είναι να παρουσιάσουν το πλέον πολύβουο και καπνογόνο θέαμα διότι με αυτόν τον τρόπο ανακηρύσσεται και ο νικητής. Όταν τελειώσει η διαδικασία όλοι μαζί γιορτάζουν με αβγά, κουλούρια και παραδοσιακό σαμιώτικο κρασί.
Αρκαδία
Αερόστατα καλύπτουν τον ουρανό το Λεωνίδιο
Σε μια άλλη περιοχή της χώρας, στο Λεωνίδιο Αρκαδίας το έθιμο που τηρείται είναι μοναδικό στην Ελλάδα και πουθενά αλλού δεν έχει καταγραφεί ιστορικά αλλά ούτε και πραγματοποιείται. Χιλιάδες αερόστατα φωτίζουν τον ουρανό. Στο άκουσμα του πρώτου «Χριστός Ανέστη…» από τον ιερέα της κάθε ενορίας περίπου τα μεσάνυχτα του Μεγάλου Σαββάτου, οι κάτοικοι στο Λεωνίδιο απελευθερώνουν χιλιάδες αερόστατα που τα έχουν πρώτα ανάψει. Έτσι συντελείται ένα πραγματικό υπερθέαμα στον νυχτερινό ουρανό που συμπληρώνεται με τη ρίψη πυροτεχνημάτων και φυσικά άλλων βεγγαλικών που κάνουν κρότο. Τα αερόστατα γεμίζουν τον ουρανό και ταξιδεύουν νωχελικά με τον άνεμο υπό τη λάμψη των πυροτεχνημάτων και τα χειροκροτήματα του κόσμου που τα παρακολουθεί μέχρι να χαθούν από το οπτικό τους πεδίο.
Το έθιμο με τα αερόστατα κρατάει χρόνια. Κάθε σπίτι, κάθε οικογένεια κατασκευάζει το δικό της αερόστατο με παραδοσιακό τρόπο όπως για παράδειγμα οι χαρταετοί χρησιμοποιώντας καλάμια, εφημερίδες, χαρτιά και αλευρόκολλα ενώ οι διαστάσεις κάθε αερόστατου μπορούν να φτάσουν και τα 2 μέτρα στο ύψος.
Την Κυριακή του Πάσχα ο Δήμος Λεωνιδίου φροντίζει για το ψήσιμο των αρνιών που γίνεται στον κήπο του δημαρχείου προσφέροντας μεζέδες, αβγά και καλό κρασί σε όλους εκείνους που θα περάσουν από εκεί, με τα απαραίτητα, φυσικά, λαϊκά όργανα από ντόπιους οργανοπαίχτες και τον παραδοσιακό τσακώνικος χορός.
Το απόγευμα της Κυριακής, στην “Αγάπη”, διαβάζεται το ευαγγέλιο στην τσακώνικη διάλεκτο, πράγμα που αποτελεί πολιτιστική κληρονομιά και μεταβιβάζεται από τους μεγαλύτερους στους μικρότερους.
Κέρκυρα
«Ανάστα ο Θεός» υπό τον ήχο…κανατιών!
Ένα ιδιαίτερο και παγκοσμίως πλέον γνωστό έθιμο για το οποίο έρχονται πολλοί επισκέπτες από το εξωτερικό αλλά συρρέουν και εκατοντάδες άλλοι πιστοί από την Ελλάδα για να το ζήσουν από κοντά λαμβάνει χώρα στην πανέμορφη Κέρκυρα. Τα έθιμα στην Κέρκυρα τις Άγιες Ημέρες φημίζονται από την ιδιαίτερη λαμπρότητα που τους αποδίδεται από τους κατοίκους του νησιού. Μπάντες παιανίζουν το «Χριστός Ανέστη…», η περιφορά των Επιταφίων γίνεται ακόμη και Σάββατο μεσημέρι ενώ η πιο κατανυκτική εμπειρία που κάποιος μπορεί να ζήσει είναι η συμμετοχή στην Ακολουθία της Μεγάλης Παρασκευής με τον πιο γραφικό επιτάφιο στον Άγιο Γεώργιο, τον ναό μέσα στο παλαιό Φρούριο.
Η επίσημη περιφορά με όλες τις φιλαρμονικές μαζί γίνεται από τη Μητρόπολη. Η περιφορά του επιταφίου του αγίου Σπυρίδωνα μαζί με το σκήνωμα του αγίου γίνεται το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου. Το περίεργο αυτό έθιμο προέρχεται από τα χρόνια της ενετικής κατοχής, όταν είχε απαγορευθεί η έξοδος του επιταφίου τη Μεγάλη Παρασκευή. Από τα πιο χαρακτηριστικά έθιμα του Μεγάλου Σαββάτου είναι η ρίψη κανατιών γεμάτων νερό από τα μπαλκόνια και τα παράθυρα την ώρα που στην εκκλησία ακούγεται η φράση «ανάστα ο Θεός!» Οι μπάντες βγαίνουν στους δρόμους παιανίζοντας το εμβατήριο «Μη φοβάστε Γραικοί» και τις ακολουθούν οι μαζορέτες. Το βράδυ στην Ανάσταση η πόλη φωτίζεται από τα κεριά που ανάβουν σε κάθε παράθυρο σπιτιού.
Οι Βαγιοφόρες
Οι χρυσοποίκιλτοι επιτάφιοι της Ζακύνθου
Στη Ζάκυνθο τα έθιμα της Μεγάλης Εβδομάδας αρχίζουν το Σάββατο του Λαζάρου. Στις 11 το πρωί ακριβώς κρεμιέται το λεγόμενο “βαγί” και όλα τα καμπαναριά της πόλης και των χωριών ηχούν πανηγυρικά και σχεδόν ταυτόχρονα.
Το “βαγί” στη Ζάκυνθο δεν είναι η γνωστή δάφνη που μοιράζεται στην υπόλοιπη Ελλάδα αυτή τη μέρα, αλλά τα φρέσκα κιτρινωπά φύλλα φοίνικα, που με αυτά πλέκουν σταυρούς, “βαγιοφόρες”, ήλιους, αλογάκια κ. τ. λ. και στολίζουν τις εκκλησίες για τη γιορτή. Ανάλογα “πλεκτά” δημιουργήματα μοιράζονται και στην Κρήτη σε όλες τις ενορίες με τα φύλλα του φοίνικα να έχουν υποστεί ειδική επεξεργασία ώστε να γίνει η αφύγρανσή τους και να διατηρήσουν το σχήμα του Σταυρού που τους δίνουν οι τεχνήτρες. Οι ιδιομορφίες του ζακυνθινού εκκλησιαστικού τυπικού είναι έντονες από τη Μεγάλη Πέμπτη το βράδυ όμως. Πρώτα απ’ όλα οι ύμνοι είναι τονισμένοι κατά τη ζακυνθινή εκκλησιαστική μουσική. Ο Εσταυρωμένος εξέρχεται μετά το ενδέκατο ευαγγέλιο και όχι μετά το πέμπτο ευαγγέλιο, όπως συνηθίζεται σε άλλες περιοχές της Ελλάδας. Ο ψάλτης μπροστά στον Εσταυρωμένο ψάλλει, κατά το Ζακυνθινό μέλος, ενώ γίνεται και η λιτάνευση του Εσταυρωμένου.
Άλλο αξιοσημείωτο του ζακυνθινού εκκλησιαστικού τυπικού είναι πως δε χρησιμοποιείται ο γνωστός – στην υπόλοιπη Ελλάδα – κεντητός Επιτάφιος, αλλά αμφιπρόσωπη ξυλόγλυπτη αγιογραφία του νεκρού Χριστού, που ονομάζεται “Αμνός”. Μετά τη λιτάνευση, το Σώμα του Χριστού τοποθετείται στον Επιτάφιο.
Στο νησί, οι επιτάφιοι δε στολίζονται με λουλούδια, επειδή είναι ξυλόγλυπτοι με επένδυση φύλλου χρυσού και βελούδου, δηλαδή πραγματικά έργα τέχνης. Το μεσημέρι της Μεγάλης Παρασκευής γίνεται η αποκορύφωση της Μεγάλης Εβδομάδας στη Ζάκυνθο. Στον Ιερό Ναό Αγίου Νικολάου του Μόλου, ξεκινά η λιτανεία του Εσταυρωμένου.
Μαζί με τον Εσταυρωμένο γίνεται και η λιτάνευση της εικόνας “Mater Dolorosa”, δηλαδή της Παναγίας του Πάθους. Η λιτανεία διασχίζει σχεδόν όλη την πόλη και καταλήγει στον ίδιο ναό, όπου γίνεται η εναπόθεση του Χριστού στον Επιτάφιο.
Το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής γίνεται κανονικά σε όλους τους ιερούς ναούς η Ακολουθία του Επιτάφιου Θρήνου, χωρίς όμως λιτάνευση των Επιταφίων τους. Τη νύχτα του Μεγάλου Σαββάτου, στις 11:15, αρχίζει η Ακολουθία στο Μητροπολιτικό Ναό. Στις 11:45 ξεκινά η αναστάσιμη πομπή για την πλατεία του Αγίου Μάρκου, όπου γίνεται η Ανάσταση. Το «Χριστός Ανέστη» ψάλλεται κατά την ιδιόμορφη ζακυνθινή εκκλησιαστική μουσική. Αμέσως μετά, η Εικόνα της Ανάστασης επιστρέφει στο Μητροπολιτικό Ναό.
Κατά την τοπική παράδοση της Ζακύνθου, τελείται μόνο το πρωί της Κυριακής του Πάσχα. Το “αντέτι” (έθιμο) θέλει, κατά τη διάρκεια της αναγνώσεως του Ευαγγελίου, να χτυπούν οι καμπάνες των εκκλησιών.
Στο νησί της αποκάλυψης
Η κατανυκτική λειτουργία στην Πάτμο
Πολλοί υποστηρίζουν ότι σε αντίθεση με τους εορτασμούς στα νησιά του Ιονίου το Πάσχα είναι πραγματικά ξεχωριστή εμπειρία για όσους το έχουν εορτάσει στο νησί της Αποκάλυψης του Ιωάννη, την Πάτμο.
Την Κυριακή των Βαΐων, ο στολισμός των εκκλησιών, το γιορτινό τραπέζι και οι θρησκευτικές παραδόσεις προετοιμάζουν το πασχαλινό κλίμα.
Οι Ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδας στην Πάτμο είναι ξεχωριστές αν κάποιος θελήσει να τις παρακολουθήσει στο εξωκλήσι του Αγίου Ιωάννη, στη σπηλιά που ασκήτεψέ ο Ευαγγελιστής και μπόρεσε να συγγράψει την Αποκάλυψη μέσω της κάθαρσης του πνεύματος και του Θείου Φωτισμού.
Το έθιμο όμως που κάνει το Πάσχα στην Πάτμο ξεχωριστό είναι η Τελετή του Νιπτήρος το πρωί της Μεγάλης Πέμπτης στην πλατεία Δημαρχείου, το οποίο αποτελεί την αναπαράσταση του Μυστικού Δείπνου: Ο ηγούμενος της Μονής του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, όπως ακριβώς ο Ιησούς, πλένει τα πόδια δώδεκα μοναχών που κάθονται γύρω από τη μεγάλη εξέδρα, όπως οι μαθητές στο Μυστικό Δείπνο. Έπειτα κατευθύνεται προς τον τόπο της προσευχής, θυμίζοντας στους πιστούς τη μετάβαση του Ιησού στον κήπο της Γεσθημανής, όπου παραδόθηκε από τον Ιούδα στους Ρωμαίους στρατιώτες. Τη Μεγάλη Παρασκευή, στο μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, γίνεται η αναπαράσταση της αποκαθήλωσης και το βράδυ της ίδιας ημέρας οι Επιτάφιοι από τις εκκλησίες του νησιού περνούν μέσα από τα καλντερίμια και συναντιούνται στις κεντρικές πλατείες της Χώρας και της Σκάλας.
Η Ανάσταση γιορτάζεται βέβαια με ιδιαίτερη λαμπρότητα στο μοναστηριακό συγκρότημα του νησιού, αλλά και στο γυναικείο μοναστήρι του Ευαγγελισμού έξω από τη Χώρα, ενώ την Κυριακή του Πάσχα, το απόγευμα, στο Μοναστήρι της Πάτμου γίνεται η δεύτερη Ανάσταση κατά την οποία το ευαγγέλιο διαβάζεται στα ιταλικά, τα γαλλικά, τα ρωσικά, τα αγγλικά, τα γερμανικά και τα σερβικά, αλλά και στα αρχαία ομηρικά ελληνικά.
Στο καμίνι
Επιτάφιος στη θάλασσα από τους Υδραίους
Στην Ύδρα, έχουν ένα ξεχωριστό έθιμο την Μεγάλη Παρασκευή. Εκεί στην συνοικία Καμίνι, ο Επιτάφιος μπαίνει στην θάλασσα και διαβάζεται η ακολουθία του. Στη συνέχεια οι Επιτάφιοι τεσσάρων ενοριών συναντώνται στο κεντρικό λιμάνι, δίνοντας ένα ιδιαίτερο χρώμα ενώ τα πυροτεχνήματα φωτίζουν τον ουρανό με χιλιάδες βαρελότα να ακούγονται κηρύσσοντας τον «πόλεμο» στον ίδιο τον θάνατο!
Το πασίγνωστο έθιμο
“Σαϊτοπόλεμος” στην Καλαμάτα
Όπως και στη Χίο έτσι και στην Καλαμάτα ένα πασίγνωστο έθιμο είναι αυτό του «σαϊτοπόλεμου». Το έθιμο έχει απευθείας τις ρίζες του στους ηρωικούς αγώνες των κατοίκων της Καλαμάτα και τη Μεσσηνιακή ιστορία και φυσικά ανάγεται στα χρόνια της τουρκοκρατίας. Στην Καλαμάτα όπως θέλει η παράδοση οι σαΐτες χρησιμοποιούνταν για να επιτεθούν οι Μεσσήνιοι στο τουρκικό ιππικό και να το αναγκάσουν σε οπισθοχώρηση.
Ο δυνατός θόρυβος και ο κρότος που προκαλούσαν τρόμαζαν τα άλογα, εκείνα αφήνιαζαν και φοβισμένα τρέπονταν σε φυγή έχοντας όμως ρίξει κάτω και ποδοπατήσει τους αναβάτες τους, δηλαδή τους Τούρκους στρατιώτες. Οι σαΐτολόγοι προετοιμάζονται όλον τον χρόνο για εκείνη την ημέρα. Ετοιμάζουν τα χαρμάνια και γεμίζουν τους χαρτονένιους σωλήνες που θα σκάσουν την Κυριακή του Πάσχα.
Ο «σαϊτοπόλεμος» διεξάγεται στην Καλαμάτα μεταξύ ομάδων που η καθεμία αποτελείται από 10-15 άτομα. Κάθε ομάδα έχει το δικό της λάβαρο, σαλπιγκτή και επικεφαλής που είναι ντυμένοι με παραδοσιακές φορεσιές ενώ οι υπόλοιποι φορούν στρατιωτικές στολές και ρούχα εργασίας. Το σύνθημα της έναρξης δίνεται και οι σαΐτες παίρνουν φωτιά. Η φασαρία που προκαλείται από τα σφυρίγματα των σαϊτών προκαλούν πανζουρλισμό και το πλήθος αλαλάζει ζητωκραυγάζοντας τη νίκη της ζωής έναντι του θανάτου, την Ανάσταση δηλαδή!
Οι σαΐτολόγοι αντιμετωπίζουν με ιδιαίτερο πάθος και ενθουσιασμό το συγκεκριμένο έθιμο, και εκφράζονται κάπως έτσι: «Η μέση λυγίζει, τα γόνατα σπάνε, τα πόδια ψαλίδια, η πλάτη σκυμμένη, το κεφάλι χαμηλά, βλέμμα μακρινό, μυαλό σε έκσταση, χέρια φτερούγες». Η… νιρβάνα του σαϊτολόγου! Το έθιμο παλαιότερα αναβίωνε στο δημοτικό στάδιο του Μεσσηνιακού, όμως τα τελευταία χρόνια γίνεται στη Δυτική Παραλία (Παλιά Σφαγεία). Εκτός από την Καλαμάτα το έθιμο αναβιώνει στην Μεσσήνη και την Αιθαία.
Στον Τυρό καίνε τον Ιούδα στη θάλασσα
Στον Τυρό Αρκαδίας, τα έθιμα που τηρούνται είναι από τα ομορφότερα πασχαλινά έθμια της χώρας και έχουν αναφορά στη ναυτική ζωή των Τσακώνων. Για παράδειγμα τα καΐκια και τα σκάφη φωτίζονται και συμμετέχουν σε όλο το τελετουργικό της Εβδομάδας των Παθών. Η περιφορά των Επιταφίων το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής γίνεται στην παραλιακή οδό ενώ τα καΐκια συμμετέχουν φωταγωγημένα συνοδεύοντας από θαλάσσης την πομπή.
Το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου συνηθίζουν να καίνε τον Ιούδα μέσα στη θάλασσα στην εκκλησία της Μεταμόρφωσης της Σωτήρος τοποθετώντας σε μια πλωτή πλατφόρμα ένα ομοίωμα ανθρώπου σε κρεμάλα και από κάτω ξύλα για φωτιά. Η φωτιά μπαίνει από Τσάκωνες πυρπολητές που ρίχνουν μπουρλότο και ο Ισκαριώτης παραδίδεται στη φωτιά ενώ ταυτόχρονα ρίπτονται πυροτεχνήματα αλλά και δυναμίτες μέσα στη θάλασσα. Τη νύχτα της Ανάστασης τα παιδιά ρίχνουν στη θάλασσα χιλιάδες κεριά που συμβολίζουν τις χαμένες ψυχές των Τσακώνων ναυτικών και ψαράδων. Την Κυριακή του Πάσχα διοργανώνεται τσακώνικο γλέντι στην κεντρική πλατεία, με αρνιά, κρασί και χορό, ενώ διαβάζεται το Ευαγγέλιο στην τσακωνική διάλεκτο.
Την Τρίτη του Πάσχα
Το “μαύρο αλώνι” στη Χαλκιδική
Στην Ιερισσό της Χαλκιδικής αναβιώνει την Τρίτη του Πάσχα το έθιμο “του μαύρου νιου τ’ αλώνι” και πρώτοι οι γεροντότεροι σχηματίζουν χορευτικό κύκλο στον οποίο πιάνονται σιγά – σιγά όλοι οι κάτοικοι και στήνουν χορό 400 μέτρων. Γίνεται αναπαράσταση της σφαγής 400 Ιερισσιωτών από τους Τούρκους το 1821 και χορεύουν τον “καγκελευτό” με τους χορευτές να περνούν κάτω από δάφνινη αψίδα όπου υπάρχουν δύο παλικάρια με υψωμένα σπαθιά και στη μέση του τραγουδιού διπλώνεται στα δύο με τους χορευτές να περνούν ο ένας απέναντι από τον άλλο για τον τελευταίο χαιρετισμό. Κατά την διάρκεια της γιορτής μοιράζεται, καφές που βράζει σε μεγάλο καζάνι “ζωγραφίτικος”, τσουρέκια και αβγά.
Στις Μέτρες
Στη Θράκη καίνε τον Ιούδα τη Μεγάλη Παρασκευή
Στις Μέτρες της Θράκης, τα παιδιά φτιάχνουν το ομοίωμα του Ιούδα και το περιφέρουν στα σπίτια, ζητώντας κλαδιά για να τον κάψουν την επομένη στον Επιτάφιο. Τη Μεγάλη Παρασκευή η πομπή του Επιταφίου σταματά έξω από ένα παρεκκλήσι. Εκεί είναι έτοιμη η φωτιά όπου θα καεί ο Ιούδας. Όταν ο ιερέας διαβάζει το Ευαγγέλιο ανάβουν τη φωτιά και καίνε το ομοίωμα. Αργότερα, παίρνουν μια χούφτα από τις στάχτες και τη ρίχνουν στα μνήματα.
Ορθόδοξος και καθολικός εορτασμός στη Σύρο
Στη Σύρο, την πρωτεύουσα των Κυκλάδων όπου ζει μεγάλος αριθμός καθολικών ο εορτασμός του Πάσχα γίνεται και με τα δύο τυπικά: το ορθόδοξο και το καθολικό.
Το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής συμβαίνει το μεγάλο συναπάντημα. Οι καθολικοί επιτάφιοι από τις
εκκλησίες των Ευαγγελιστών και του Αγίου Γεωργίου συναντώνται με τους ορθόδοξους από τους ναούς της Μητροπόλεως (Μεταμόρφωσης) του Αγίου Νικολάου και της Κοιμήσεως, μετά το τέλος της περιφοράς στην κεντρική πλατεία Μιαούλη. Ακολουθεί κατανυκτική δέηση και ψάλλονται τροπάρια της Μεγάλης Παρασκευής από τη χορωδία του Αγίου Νικολάου και Ιεροψάλτες.
“Πόλεμος” σε δύο ενορίες στη Χίο
Πολύ μεγάλος είναι ο ενθουσιασμός κατά την Ανάσταση στη Χίο. Οι ενορίτες της Παναγίας Ερειθιανής και του Αγίου Μάρκου, στο Βροντάδο, κηρύσσουν “πόλεμο” μεταξύ τους εκτοξεύοντας χιλιάδες ρουκέτες που φωτίζουν τον νυχτερινό ουρανό. Μόλις ψαλεί το “Χριστός Ανέστη” η πύρινη καταιγίδα ρίπτεται στον ουρανό και οι δύο ενορίες βρίσκονται σε κανονικό πόλεμο διεκδικώντας η κάθε μια τα πρωτεία. Η ατμόσφαιρα είναι φαντασμαγορική. Το έθιμο κρατάει τις ρίζες του από την Τουρκοκρατίας όμως κανένας δεν ξέρει ακριβώς πως ξεκίνησε. Ωστόσο είναι ταυτόχρονα και επικίνδυνο και για αυτό τοποθετείται ειδικό πλέγμα πίσω από το οποίο βρίσκονται οι πιστοί ώστε να αποφευχθούν τραυματισμοί.
Η προετοιμασία των ρουκετών είναι χρονοβόρα και ξεκινάει από το καλοκαίρι, τότε που οι νέοι των δύο ενοριών προετοιμάζουν το εκρηκτικό “κοκτέιλ” με κάρβουνο, νίτρο και θειάφι, και το τοποθετούν μέσα σε χάρτινους κυλίνδρους με φιτίλι. Από το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου στήνονται οι ξύλινες βάσεις από όπου θα εκτοξευθούν οι ρουκέτες (ρουκετοσύρτες ονομάζονται) και γίνονται κάποιες δοκιμαστικές βολές.
Ο ρουκετοπόλεμος αρχίζει στις 9 το βράδυ και διαρκεί ως τα μεσάνυχτα με συνεχώς αυξανόμενη ένταση. Μόλις ψάλει ο παπάς το “Χριστός Ανέστη” ο ρουκετοπόλεμος σταματάει όμως αμέσως μετά ξαναρχίζει με πιο μεγάλη ένταση και οι πιστοί που παρακολουθούν το θέαμα περιμένουν την “παύση πυρός” για να επιστρέψουν στα σπίτια τους για το αναστάσιμο δείπνο.
Στην Ίο παίζουν “μπάλες” – Στη Φολέγανδρο ανοίγουν τις πόρτες
Στα νησιά Ίος και Φολέγανδρος τα έθιμα διαφέρουν λίγο. Μετά την Αποκαθήλωση τη Μεγάλη Παρασκευή στην Ίο αρχίζει το παιχνίδι με τις “μπάλες”. Πρόκειται για μικρές, σιδερένιες μπάλες στο κόκκινο και το πράσινο χρώμα ενώ ταυτόχρονα η περιφορά των Επιταφίων των δύο ενοριών του νησιού συνοδεύεται από τα εγκώμια που ψάλλουν γυναικείες κυρίως χορωδίες και χορωδίες αποτελούμενες μόνο από κορίτσια. Ανήμερα του Πάσχα ο εορτασμός είναι πάνδημος υπό τον Δήμο της Ίου διοργανώνοντας γλέντι με οβελίες, κρασί και χορό. Τη Δευτέρα του Πάσχα αναβιώνει το παραδοσιακό έθιμα της Κούνιας κατά το οποίο νεαρά κορίτσια του νησιού με παραδοσιακές στολές κρεμούν κούνιες στο κέντρο της χώρας του νησιού και τραγουδούν παραδοσιακά τραγούδια αγάπης ενώ οι νεαροί τις κουνούν πέρα – δώθε.
Στη Φολέγανδρο όλα τα σπίτια αφήνουν τις πόρτες ανοιχτές το Μεγάλο Σάββατο και για τρεις ημέρες προκειμένου να δεχτούν την ευλογία της Παναγίας καθώς συνηθίζεται περιφορά της εικόνας. Την Κυριακή του Πάσχα, η εικόνα μεταφέρεται στη Χώρα και τα στενά του Κάστρου, με ομοβροντίες βεγγαλικών. Τη δεύτερη ημέρα του Πάσχα, η εικόνα ευλογεί και τα σκάφη που βρίσκονται στο λιμάνι και αργά το βράδυ επιστρέφει στο μοναστήρι της Παναγίας, όπου παραμένει μέχρι το επόμενο Πάσχα.
