“Μάιος μήνας ήτανε εις το ’41 που θέλησαν οι Γερμανοί την Κρήτη να σκλαβώσουν”
Ο κρητικός λαός το απέδειξε πολλές φορές στην ιστορία του πως ακόμη και στις ήττες, ο ίδιος ήταν νικητής. «Τον αντρειωμένο μην τον κλαις», λέει το ριζίτικο τραγούδι και οι Κρητικοί το ‘ξεραν καλά όταν έγραφαν το δικό τους έπος το Μάη του 1941, στην πρώτη μάχη ενάντια στους γερμανούς κατακτητές. Αυτήν που έμεινε στην ιστορία ως «Μάχη της Κρήτης».
Μια «παράξενη μάχη»
Για τη Μάχη της Κρήτης έχει γραφτεί πως ήταν μια «παράξενη» μάχη. Τι ήταν αυτό που την έκανε να φαίνεται παράξενη; Η καθολική σχεδόν συμμετοχή και ο άφθαστος ηρωισμός του κρητικού λαού στη μάχη.
Ο στρατηγός Καφάτος γράφει ότι: «Ητο απίστευτον να βλέπει κανείς τον ηρωικόν λαόν της πόλεως των Χανίων πάσης ηλικίας συγκεντρωμένον κατά μάζας εις τον περί το Ωδείον χώρον, ακάλυπτον υπό τη βροχή των βλημάτων των πολυβόλων, αψηφούντα τον θάνατον, τρίζοντα τους οδόντας, με τους γρόνθους συνεσφιγμένους, και ζητούντα όπλα από τους Αγγλους ίνα πολεμήσουν τον επιδρομέα». Ο διοικητής Χωροφυλακής Ηρακλείου Μ. Πιτικάκης, στο βιβλίο του «Θύελλα στην Κρήτη», γράφει: «Εκατοντάδες άοπλοι πολίτες, κάθε ηλικίας, στην είδηση πως έπεσαν αλεξιπτωτιστές κοντά στα τείχη, συγκεντρώνονται στην “Πόρτα των Χανιών”, έξω απ’ το μπεντένι. Ολοι τρέχουν σαν από σύνθημα στις “Πόρτες”… Τι πάνε να κάνουν άοπλοι όπως είναι, μέσα στη φωτιά και τη βροχή του πυρωμένου σίδηρου των όλμων, των πολυβόλων, των χειροβομβίδων και των αεροπλάνων;.. Πάνε να φράξουν το δρόμο στον εχθρό. Πώς; Τους είναι αδιάφορο. Με τα χέρια, με τα πόδια, θα τον απωθήσουν. Τα κορμιά τους θα βάζουν εμπόδιο… Ζητάνε όπλα».
Η Κρήτη ήταν αφοπλισμένη από το φασιστικό καθεστώς του Μεταξά μετά την ένοπλη εξέγερση ενάντιά του το 1938, κατάσταση που διατήρησε και η κυβέρνηση Τσουδερού. Στην Κρήτη βρίσκονταν στρατιωτικές δυνάμεις της Βρετανικής Κοινοπολιτείας, Άγγλοι, Αυστραλοί και Νεοζηλανδοί. Στο σύνολό τους οι ξένοι στρατιώτες ήταν περίπου 30.000 οι οποίοι όμως δεν ήταν καλά οπλισμένοι, ενώ οι προμήθειες που έρχονταν από την Αίγυπτο δεν έγινε κατορθωτό να φτάσουν το νησί παρά ελάχιστες.
Η κυβέρνηση δεν πίστευε ότι ο λαός μπορεί να υπερασπίσει την Κρήτη αντιμετωπίζοντας τη γερμανική εισβολή αποτελεσματικά. Ο συνταγματάρχης Παπαθανασόπουλος, διοικητής της ταξιαρχίας Ηρακλείου, αναφέρει στην έκθεσή του για τα γεγονότα τα εξής: «Ανάφερα στην κυβέρνηση την κατάσταση της ταξιαρχίας μου. Το ηθικό της ήταν άριστο, όπλα είχαμε ελάχιστα, αλλά η πεποίθησίς μας πως θα υπερνικήσουμε τις αντιξοότητες ήταν απόλυτος. Οι υπουργοί, όμως στο σύνολό τους δεν πίστευαν ούτε καν μια στιγμή πως ήτο δυνατόν να νικήσουμε. Ενόμιζαν πως η αντίστασίς μας ήταν ένα είδος συμβολικής μάχης για την τιμή των ελληνικών όπλων. Ποτέ δεν πίστεψαν πως επρόκειτο περί μάχης μεγίστης σπουδαιότητος, πως ήταν απολύτως δυνατόν να κερδηθεί! Την παραμονή τους στην Κρήτη τη θεωρούσαν χαμένο καιρό για μια χαμένη υπόθεση και φρόντιζαν να βρουν τρόπο να διαφύγουν στην Αίγυπτο».
Κι όμως, η συμμετοχή του λαού στη μάχη ήρθε να ανατρέψει την κατάσταση που πήγε να δημιουργηθεί. Ανδρες, γυναίκες, γέροι, παιδιά, πολέμησαν τα τμήματα των αλεξιπτωτιστών, τους «ομπρελάδες» που έπεφταν κατά εκατοντάδες από τον ουρανό, με μαχαίρια, τσεκούρια, αξίνες και πέτρες, χωρίς ούτε στιγμή να δειλιάσουν.
Ο ίδιος ο Χίτλερ, κατά τη διάρκεια των μαχών, είχε πει: «Η λύσσα και η αγριότητα που πολέμησε ο πληθυσμός της Κρήτης τους στρατιώτες του Γ’ Ράιχ μόνο στην Πολωνία παρατηρήθηκαν. Εδωσα διαταγές στα γερμανικά στρατεύματα να διεξάγουν “ιπποτικό” πόλεμο. Αλλά οι “ένοχοι” κάτοικοι θα τιμωρηθούν σκληρά και οι υπεύθυνοι στρατιωτικοί θα παραπεμφθούν ενώπιον των γερμανικών στρατοδικείων».
Tο σχέδιο «Ερμής»
Το γερμανικό σχέδιο «Ερμής» μπήκε σε εφαρμογή το πρωί της 20 Μάη 1941. Για την επιχείρηση διατέθηκαν: Η VΙΙ Αεροπορική Μεραρχία του 11ου Αεροπορικού Σώματος, με διοικητή το στρατηγό Στούντεντ. Η VΙΙΙ Ορεινή Μεραρχία (ενισχυμένη) και το 6ο Σύνταγμα άλλης ορεινής Μεραρχίας, ως εφεδρεία. Σύνολο δυνάμεων 25.000 άνδρες. Τα βασικά σημεία του σχεδίου κατάληψης της Κρήτης ήταν:
Κατάληψη βασικών θέσεων στη βόρεια ακτή της Κρήτης. Την πρώτη μέρα θα καταλάμβαναν τα αεροδρόμια και τα λιμάνια των Χανίων, Ρεθύμνου και Ηρακλείου. Τη δεύτερη μέρα, θα καταλάμβαναν τη νευραλγική θέση της Σούδας, ενώ μονάδες της 5ης Ορεινής Μεραρχίας, που θα μεταφέρονταν με πλωτά μέσα, θα αποβιβάζονταν στην περιοχή Μάλεμε και σε άλλες «επίκαιρες» ακτές. Την τρίτη μέρα θα είχε ολοκληρωθεί η κατάληψη της Κρήτης.
Ο κύριος όγκος του στρατού ήταν οι αλεξιπτωτιστές, το καμάρι του Γ΄ Ράιχ και του ίδιου του Γκέρινγκ, που θα εφορμούσαν στο νησί από αεροπλάνα. Ενίσχυση των επιχειρήσεων με αποβάσεις κι από τη θάλασσα και υποστήριξη με πλατιά αεροπορική δράση.
Για την επίθεση οι Γερμανοί διέθεσαν 610 βομβαρδιστικά αεροπλάνα και στούκας. Τα στρατεύματα μεταφέρθηκαν με 502 μεταγωγικά αεροπλάνα «Γιούγκερς 52» και 100 ανεμοπλάνα. Ακόμα χρησιμοποιήθηκαν 70 σκάφη για τη μεταφορά των αποβατικών δυνάμεων.
Οι συμμαχικές δυνάμεις που είχαν συγκεντρωθεί στην Κρήτη, τις παραμονές της γερμανικής επίθεσης, ανέρχονταν σε περίπου 42.000 άνδρες (30 χιλιάδες Αγγλοι, Νεοζηλανδοί και Αυστραλοί και 12 χιλιάδες Ελληνες).
Τα ελληνικά τμήματα είχαν σοβαρές ελλείψεις σε οπλισμό, δεν ήταν εκπαιδευμένα και δεν διέθεταν πολεμική πείρα. Αποτελούνταν από αγύμναστους νεοσυλλέκτους, τραυματίες του αλβανικού μετώπου και μαθητές στρατιωτικών σχολών (Ευελπίδων, Ικάρων, Χωροφυλακής).
Η γερμανική επίθεση άρχισε στις 6 το πρωί της 20 Μάη 1941, με σφοδρότατο αεροπορικό βομβαρδισμό και τη ρίψη αλεξιπτωτιστών στην περιοχή Χανίων, με αντικειμενικό σκοπό την κατάληψη πρώτα απ’ όλα του αεροδρομίου Μάλεμε, για την προσγείωση μεταγωγικών αεροπλάνων με δυνάμεις πεζικού και βαριά όπλα. Το απόγευμα της ίδιας μέρας το Ρέθυμνο και το Ηράκλειο δέχτηκαν ισχυρή επίθεση.
Η πρώτη απόπειρα των Γερμανών για την κατάληψη του Μάλεμε απέτυχε εξαιτίας της σφοδρής αντίστασης που συνάντησαν και από το λαό της Κρήτης. Ανδρες, γυναίκες και παιδιά, με όποια μέσα διέθεταν, αντιμετώπισαν τους εισβολείς.
Την επόμενη μέρα 21 Μάη, το απόγευμα, παρά το ότι οι αλεξιπτωτιστές των Γερμανών είχαν τρομακτικές απώλειες, καταφέρνουν και καταλαμβάνουν το αεροδρόμιο του Μάλεμε και έτσι τα πρώτα μεταγωγικά προσγειώνονται στο νησί.
Την νύχτα της 22 προς την 23 Μάη, ο βασιλιάς Γεώργιος και ο πρωθυπουργός Εμμ. Τσουδερός, με βρετανικό αντιτορπιλικό, αναχωρούν από την Αγία Ρουμέλη για την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου.
Στις 25 Μάη οι Γερμανοί καταλαμβάνουν την Κάνδανο και την επομένη τον Γαλατά. Τα Χανιά, το Ρέθυμνο και το Ηράκλειο αμύνονται σθεναρά.
Στις 27 Μάη 1941 και ενώ η κατάληψη της Κρήτης δεν είχε κριθεί, η κυβέρνηση της Αγγλίας μέσω του στρατηγείου της Μέσης Ανατολής δίνει διαταγή για εκκένωση του νησιού. Ο ίδιος ο Γερμανός στρατηγός Στούντεντ αναφέρει: «Η αιφνίδια κατάρρευσις της αμύνης της νήσου την 27ην Μαΐου, μας κατέπληξε, διότι επεριμέναμεν μακρόν αγώνα».
Στις 28 Μαϊου αρχίζει η αποχώρηση των συμμαχικών δυνάμεων. Ιταλικά στρατεύματα από τα Δωδεκάνησα, αποβιβάζονται στην Σητεία και καταλαμβάνουν το νομό Λασιθίου. Στις 30 Μάη πέφτουν το Ηράκλειο και το Ρέθυμνο.
Η Μάχη της Κρήτης, παρά τον ηρωισμό των Κρητών, έληξε στις 31 Μάη 1941, με την κατάληψη της μεγαλονήσου από τους χιτλερικούς και την αποχώρηση των τελευταίων αγγλικών τμημάτων, που έφυγαν για την Αίγυπτο.
Οι Άγγλοι άφησαν στην Κρήτη 2.500 νεκρούς και 12.500 αιχμαλώτους. Η ελληνική πλευρά είχε 400 στρατιώτες και 54 αξιωματικούς νεκρούς . Ακόμα βυθίστηκαν 2 καταδρομικά και 6 αντιτορπιλικά και χάθηκαν πάνω από 2.000 αξιωματικοί και ναύτες.
Οι απώλειες των Γερμανών έφτασαν τις πρώτες μέρες των μαχών, σε 3.986 νεκρούς και 2.594 τραυματίες. Οι συγκρούσεις είχαν τόση σφοδρότητα, που από τους 2.000 αλεξιπτωτιστές που ρίχτηκαν την πρώτη μέρα, σκοτώθηκαν 1.450.
Μετά τη Μάχη της Κρήτης, Γερμανοί αλεξιπτωτιστές δεν θα ξαναπάρουν μέρος σε στρατιωτικές επιχειρήσεις, μέχρι το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, παρά μόνο τον Νοέμβρη του 1943, σε μικρότερη κλίμακα, στην επιχείρηση κατάληψης της Λέρου.
