Έντονη είναι η ανησυχία των επιστημόνων αλλά και των αρμόδιων φορέων, τόσο στην Κρήτη όσο και σε επίπεδο χώρας, αναφορικά με το ενδεχόμενο αύξησης των κρουσμάτων ελονοσίας, δάγκειου πυρετού και άλλων ασθενειών που προκαλούνται από το τσίμπημα μολυσματικών κουνουπιών.
Καθοριστικό ρόλο στην αύξηση των κρουσμάτων φαίνεται και εδώ να παίζει η κλιματική αλλαγή, όπως και η έλλειψη ενημέρωσης, πρόληψης, αλλά και θωράκισης του οργανισμού για όσους ταξιδεύουν σε χώρες όπου έχουν παρουσιαστεί κρούσματα, με αποτέλεσμα να τσιμπηθούν από κάποιο μολυσματικό κουνούπι, να νοσήσουν και να μεταφέρουν τον ιό.
Τη δική της όμως σημασία στο πρόβλημα φαίνεται να παίζει και η αυξημένη μετακίνηση επιβατών αλλά και αγαθών, μέσω των οποίων μπορεί να γίνει η μεταφορά των κρουσμάτων.
Στο στόχαστρο των επιστημόνων έχει μπει, μεταξύ άλλων, το ασιατικό κουνούπι τίγρης, καθώς είναι και αυτό που έχει δώσει τα περισσότερα κρούσματα στην Ευρώπη. Η Ευρώπη απειλείται, καθώς η κλιματική αλλαγή ευνοεί την εξάπλωση κουνουπιών που μεταδίδουν ασθένειες, όπως προειδοποιεί νέα μελέτη. Οι σημαντικότερες απειλές είναι η ελονοσία και ο δάγκειος πυρετός, ασθένειες που, ενώ κάποτε περιορίζονταν σε τροπικές και υποτροπικές χώρες, πλέον όμως εξαπλώνονται σε νέες περιοχές, καθώς το θερμότερο και υγρότερο κλίμα ευνοεί την αναπαραγωγή των κουνουπιών.
Παγίδες για τα κουνούπια από Περιφέρεια Κρήτης και ΙΤΕ.
Τα κρούσματα σε Κρήτη και Ελλάδα Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του ΕΟΔΥ, στην Ελλάδα το 2023 δηλώθηκαν συνολικά 33 εργαστηριακά επιβεβαιωμένα κρούσματα ελονοσίας, τα οποία έχουν όλα χαρακτηριστεί εισαγόμενα (δηλαδή προσβλήθηκαν σε χώρα του εξωτερικού). Από τα 33 εισαγόμενα κρούσματα ελονοσίας, τα 21 αφορούσαν σε ταξιδιώτες (20 άτομα που ταξίδεψαν/ ήρθαν από χώρες της Αφρικής και ένα που ήρθε από χώρα της Νότιας Αμερικής) και τα 12 αφορούσαν σε μετανάστες/πρόσφυγες που ήρθαν από ενδημικές χώρες της Αφρικής.Στην Κρήτη πέρυσι σημειώθηκαν συνολικά 3 κρούσματα και συγκεκριμένα 1 στα Χανιά και 2 στο Ηράκλειο, με τον αναπληρωτή διευθυντή Δημόσιας Υγείας της Περιφέρειας Κρήτης και πρόεδρο της Πανελλήνιας Ένωσης Εποπτών Δημόσιας Υγείας Αντώνη Παπαδάκη να επισημαίνει πως «όλα αυτά τα κρούσματα που παρουσιάστηκαν στο νησί μας ήταν εισαγόμενα. Δεν είχαμε κάποια εγχώρια μετάδοση», πράγμα που σημαίνει ότι όλοι αυτοί οι άνθρωποι ταξίδεψαν, οπότε και στο ταξίδι τους μετά από τσίμπημα μολυσμένου κουνουπιού νόσησαν.Αναφορικά τώρα με τον ιό του Δυτικού Νείλου, ο ΕΟΔΥ και το υπουργείο Υγείας έχουν κατατάξει ανάλογα με τον βαθμό επικινδυνότητας την Περιφέρεια Κρήτης στον βαθμό 1, στην πιο χαμηλή δηλαδή κατηγορία, καθώς την τελευταία 5ετία δεν έχει παρουσιαστεί κάποιο κρούσμα στο νησί μας, όπως τόνισε ο κ. Παπαδάκης, σημειώνοντας ωστόσο πως κρούσματα του συγκεκριμένου ιού σε τοπικό επίπεδο είχαμε 1 το 2017 και 2 το 2018, στην ευρύτερη περιοχή του Ρεθύμνου.Στη μάχη κατά των κουνουπιών συμμετέχουν και drone.
Το κουνούπι είναι στη γειτονιά μας Το κουνούπι που απασχολεί τον ΕΟΔΥ και μεταφέρει τον ιό του δάγκειου πυρετού έχει ήδη “κατοικήσει” σε περιοχές που βρίσκονται στη γειτονιά μας, όπως είναι η Κύπρος αλλά και η Τουρκία. Για τον λόγο αυτό και Ειδική Επιτροπή του υπουργείου Υγείας και του ΕΟΔΥ, μετά από συνεδρίαση, εξέδωσε οδηγία, σύμφωνα με την οποία συγκεκριμένα πλοία πρέπει να ελέγχονται, ώστε να διαπιστωθεί αν τηρούνται τα αναγκαία μέτρα στις αποσκευές και στα εμπορεύματα που προέρχονται από περιοχές στις οποίες έχουν παρουσιαστεί κρούσματα ή έχει κάνει την εμφάνισή του το κουνούπι αυτό.Την ίδια ώρα, η Περιφέρεια Κρήτης, σε συνεργασία με το ΙΤΕ και άλλους φορείς, προχωρά σε ελέγχους στις πύλες εισόδου και εξόδου του νησιού, μεταξύ άλλων σημείων. Συγκεκριμένα, τοποθετούνται ειδικές παγίδες, προκειμένου να ληφθούν δείγματα κουνουπιών, τα οποία στη συνέχεια αποστέλλονται στο ΙΤΕ, προκειμένου να διαπιστωθεί αν μεταφέρουν κάποιον ιό. Συγκεκριμένα, μέσα από αυτούς τους ελέγχους διαχωρίζονται τα κουνούπια σε είδος, γένος, όπως και ποια είναι παθογόνα.Το κουνούπι που απασχολεί τον ΕΟΔΥ και μεταφέρει τον ιό του δάγκειου πυρετού έχει ήδη “κατοικήσει” σε περιοχές που βρίσκονται στη γειτονιά μας, όπως είναι η Κύπρος αλλά και η Τουρκία.
Να σημειωθεί, πάντως, πως και ο ΕΟΔΥ βάζει δειγματοληπτικές παγίδες σε διάφορα σημεία και περιοχές της χώρας, προκειμένου να κάνει και εκείνος τη δική του έρευνα με σκοπό την πρόληψη των κρουσμάτων. Η πρώτη ενημέρωση, πάντως, που έχουμε για το 2024, όπως τονίζει ο κ. Παπαδάκης, είναι ότι «έχουν συνολικά συγκεντρωθεί 298 κουνούπια στις παγίδες και σε κανένα από τα παραπάνω δείγματα δεν ανιχνεύτηκε παρουσία του ιού του Δυτικού Νείλου, του ιού Usutu, του ιού τσικουνγκούνια, ούτε του ιού ζίκα. Τα περισσότερα κουνούπια τα συλλέξαμε από το Ηράκλειο, μετά στο Ρέθυμνο και έπονται τα Χανιά και το Λασίθι, και ευτυχώς δεν έχουμε κανένα παθογόνο».
Η Ελλάδα είναι μία από τις 13 χώρες όπου έχει εδραιωθεί το ασιατικό κουνούπι-τίγρης (Aedes albopictus), που μεταδίδει τον ιό του δάγκειου πυρετού. Στις περισσότερες περιπτώσεις ο ιός δεν προκαλεί συμπτώματα, ενίοτε όμως μπορεί να οδηγήσει σε βαριά αιμορραγία, σοκ και οργανική ανεπάρκεια, επιπλοκές που συνήθως εκδηλώνονται μετά την υποχώρηση του πυρετού. Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, ο ιός του δάγκειου πυρετού εξαπλώνεται ταχύτερα από κάθε άλλη ασθένεια που μεταδίδεται από κουνούπια και δυνητικά μπορεί να εξελιχθεί σε πανδημία, με τα κρούσματα να έχουν δεκαπλασιαστεί μέσα σε δύο δεκαετίες. Ο δάγκειος πυρετός μεταδίδεται και από ένα δεύτερο είδος κουνουπιού, το αφρικανικό Aedes aegypti, το οποίο μεταδίδει επίσης τον κίτρινο πυρετό. Το είδος έχει ήδη εδραιωθεί στην Κύπρο και απειλεί να εξαπλωθεί βορειότερα, προειδοποίησε πέρυσι το Ευρωπαϊκό Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC).Οι σημαντικότερες απειλές από το τσίμπημα του κουνουπιού τίγρης είναι η ελονοσία και ο δάγκειος πυρετός.
Το 2022 καταγράφηκαν στην Ευρώπη 71 κρούσματα δάγκειου πυρετού – 65 στη Γαλλία και 6 στην Ισπανία – με το άθροισμα να πλησιάζει τα 74 κρούσματα που είχαν αναφερθεί στο σύνολο της περιόδου 2010-2021. Σύμφωνα με τον ΕΟΔΥ, στην Ελλάδα καταγράφονται κάθε χρόνο λίγα εισαγόμενα κρούσματα. Η άλλη ασθένεια που μεταδίδεται από κουνούπια είναι ο ιός του Δυτικού Νείλου, ο οποίος είναι ασυμπτωματικός στο 80% των κρουσμάτων, μπορεί όμως να προκαλέσει πυρετό, πονοκέφαλο, κόπωση, μυαλγία και εξάνθημα. Σε ηλικιωμένους και ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς μπορεί να προκαλέσει θανατηφόρα εγκεφαλίτιδα. Το 2022 καταγράφηκαν στην Ελλάδα 286 κρούσματα και 33 θάνατοι.
Συνεργεία ψεκάζουν περιοχές όπου συγκεντρώνονται πληθυσμοί κουνουπιών.
Έρχεται Κινητή Μονάδα για τον έγκαιρο εντοπισμό νοσημάτων Η μετάδοση λοιμώξεων από κουνούπια απασχολεί τον ΕΟΔΥ. Ομάδες εργασίας του Οργανισμού κατήρτισαν επικαιροποιημένο σχέδιο δράσης για τα επίπεδα κινδύνου στη χώρα, όσον αφορά στον ιό του Δυτικού Νείλου. Παράλληλα ετοιμάζεται νέα Κινητή Μονάδα για τον έγκαιρο εντοπισμό νοσημάτων, που μεταδίδονται με αρθρόποδα-διαβιβαστές όπως λέγονται (π.χ. κουνούπια, τσιμπούρια).Τις τελευταίες δύο δεκαετίες καταγράφεται αύξηση στη γεωγραφική κατανομή και στη συχνότητα νοσημάτων, που μεταδίδονται με διαβιβαστές, σε παγκόσμιο επίπεδο. Η επιδημιολογία των νοσημάτων αυτών επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες, μεταξύ των οποίων η κλιματική αλλαγή και η αύξηση της θερμοκρασίας, που αναμένεται να οδηγήσουν σε περαιτέρω εξάπλωση και εμφάνιση ή επανεμφάνιση νοσημάτων αυτής της ομάδας.Ο ΕΟΔΥ βάζει δειγματοληπτικές παγίδες σε διάφορα σημεία και περιοχές της χώρας, προκειμένου να κάνει και εκείνος τη δική του έρευνα, με σκοπό την πρόληψη των κρουσμάτων.
Στην Ευρώπη καταγράφονται κρούσματα αρμποϊώσεων, δηλαδή ιογενών νοσημάτων που μεταδίδονται με κουνούπια ή τσιμπούρια, όπως κρούσματα λοίμωξης από ιό του Δυτικού Νείλου, κροτωνογενούς εγκεφαλίτιδας, αιμορραγικού πυρετού Κριμαίας-Κονγκό, ακόμη και εγχώρια κρούσματα δάγκειου πυρετού, θέτοντας τις Αρχές δημόσιας υγείας σε εγρήγορση.«Για την έγκαιρη ανίχνευση κρουσμάτων και την αποτελεσματική λήψη μέτρων ελέγχου απαιτείται η εφαρμογή των βασικών αρχών της “Ενιαίας Υγείας” (“One Health”), η συνεργασία, δηλαδή, και η ανταλλαγή των δεδομένων της επιτήρησης σε ανθρώπους, ζώα και έντομα μεταξύ των φορέων», μας εξηγεί η προϊσταμένη της Διεύθυνσης Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης για τα Λοιμώδη Νοσήματα του ΕΟΔΥ, Κασσιανή Μέλλου.Στο στόχαστρο των επιστημόνων έχει μπει, μεταξύ άλλων, το ασιατικό κουνούπι τίγρης, καθώς είναι και αυτό που έχει δώσει τα περισσότερα κρούσματα στην Ευρώπη.
Η Ελλάδα αποτελεί εταίρο στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα MOBILISE, με τη συμμετοχή του ΕΟΔΥ, παρέχοντας επιστημονική και εργαστηριακή υποστήριξη, καθώς και εμπειρογνωμοσύνη. Ο ΕΟΔΥ θα αξιολογεί τις δοκιμασίες ταχείας διάγνωσης, που θα αναπτυχθούν. O συντονισμός θα γίνεται από το Κεντρικό Εργαστήριο Δημόσιας Υγείας και τη Διεύθυνση Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης για τα Λοιμώδη Νοσήματα.
