Σε μία κοινωνία που η συζήτηση για τον θάνατο είναι θέμα ταμπού, οι περισσότεροι δεν γνωρίζουμε πώς να μιλάμε σωστά σε ένα άτομο που πενθεί.
Θα έχεις σίγουρα δει σε διάφορες αμερικάνικες ταινίες ότι πολλά νοσοκομεία στεγάζουν ένα μικρό παρεκκλήσι, στο οποίο συχνά καταφεύγουν οι φίλοι και οι συγγενείς κάποιου που νοσηλεύεται προκειμένου να προσευχηθούν γι’ αυτόν. Τα παρεκκλήσια αυτά έχουν βέβαια και από έναν εφημέριο, ο οποίος είτε θα συμπαρασταθεί στους πιστούς είτε θα βρεθεί στο πλευρό του ανθρώπου που διανύει τα τελευταία λεπτά της ζωής του.
O Wyatt J. Dagit κάνει αυτήν ακριβώς τη δουλειά στο Regions Hospital της Minneapolis. Αφού ολοκλήρωσε τις σπουδές του στη Θεολογία, στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο, μετεκπαιδεύτηκε στην Κλινική Ποιμαντική, ενώ αργότερα έγινε σύμβουλος Δεοντολογίας Υγείας. Με λίγα λόγια, ο Dagit είναι ο κατάλληλος για να μιλήσει στο άτομο που πενθεί με τα πιο σωστά και ανακουφιστικά λόγια, αποφεύγοντας τις φράσεις που θα τον κάνουν να αισθανθεί ακόμα πιο άσχημα.
Ο ίδιος αναφέρει τις πιο συνηθισμένες από αυτές.
Ακόμα κι αν έχεις βιώσει μια απώλεια αντίστοιχη με αυτή του ανθρώπου που πενθεί αυτή τη στιγμή, δεν μπορείς ποτέ να ξέρεις τι συμβαίνει μέσα του. Τα συναισθήματα του πηγάζουν από την προσωπική σχέση που είχε με τον άνθρωπο που «έφυγε», η οποία είναι προφανώς διαφορετική από αυτό που έζησες εσύ. Όταν, λοιπόν, ακούει να του λες κάτι τέτοιο, ακούει επί της ουσίας ένα ψέμα.
«Τουλάχιστον τώρα δεν υποφέρει πια»
Αν το άτομο που «έφυγε» υπέφερε από κάποια μακρόχρονη ασθένεια, η φράση αυτή μπορεί να είναι πρακτικά ρεαλιστική. Για τους ανθρώπους που μένουν πίσω, όμως, ο πόνος δεν έχει τελειώσει. Ο νεκρός μπορεί να έχει «πάει κάπου καλύτερα», όμως οι δικοί του άνθρωποι είναι ακόμα «εδώ» και ίσως έχουν πολλές ακόμα μάχες να δώσουν.
«Το πένθος θέλει χρόνο…»
Τη στιγμή που ο άνθρωπος πενθεί, η ιδέα του χρόνου δεν ανακουφίζει. Τι θα πει «ο χρόνος είναι γιατρός»; Πόσος χρόνος; Κάποιοι άνθρωποι πενθούν για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα και έπειτα καταφέρνουν να προχωρήσουν μπροστά. Για άλλους το πένθος μπορεί να διαρκέσει χρόνια. Κανείς δεν μπορεί να ξέρει. Επιπλέον, ο άνθρωπος που βιώνει μια μεγάλη απώλεια δεν θέλει να αξιοποιήσει την φράση αυτή. Δεν θέλει ακόμα να προχωρήσει, δεν θέλει να αφήσει τον άνθρωπο που πέθανε πίσω. Θέλει απλά να αποδεχτούν οι γύρω του ότι πονά.
«Προσπάθησε να είσαι δυνατός/δυνατή»
Ένας άνθρωπος που έχει χάσει ένα πολύ κοντινό, αγαπημένο του πρόσωπο, βιώνει έναν από τους μεγαλύτερους πόνους της ζωής του. Το βάρος που κουβαλά τη στιγμή εκείνη είναι ανυπόφορο, οπότε το να του ζητάς να σηκώσει ένα ακόμα βάρος, όπως το «να είναι δυνατός/-η» (π.χ. για τα παιδιά του ή για τα υπόλοιπα άτομα γύρω του), είναι απλά αδύνατο. Τις στιγμές εκείνες ο άνθρωπος αυτός οριακά λειτουργεί και αυτό είναι το μόνο που χρειάζεται να κάνει.
«Όλα γίνονται για κάποιον λόγο»
Φαντάσου μια μάνα που έχει χάσει το παιδί της. Πώς θα εξηγήσεις στη γυναίκα αυτή τον λόγο για τον οποίο συνέβη αυτό; Και πώς αυτό θα την κάνει να νιώσει καλύτερα;
«Ήταν θέλημα Θεού»
Είναι από τις φράσεις που ακούμε συχνά να λένε οι πιστοί και που μπορούν πραγματικά να κάνουν έναν άνθρωπο που πιστεύει να νιώσει άσχημα ή ακόμα και να θυμώσει με τον Θεό που πήρε το αγαπημένο του πρόσωπο. Ακόμα πιο επικίνδυνη είναι αυτή η φράση όταν λέγεται στα παιδιά. Κάποιοι ιερείς λένε «ο Θεός πήρε τον μπαμπά σου κοντά του, γιατί τον χρειάζεται πιο πολύ από εσένα». Το λένε για να ανακουφίσουν το παιδί, όμως το πιθανότερο είναι ότι έτσι το κάνουν να μισεί τη θρησκεία.
Μην πεις τίποτα, απλά άκου
Αν πραγματικά δεν έχεις κάτι ανακουφιστικό να πεις, απόφυγε τα κλισέ και τις βαρύγδουπες ατάκες και μην πεις τίποτα. Μπορείς να ρωτήσεις τον άλλον τι συνέβη ή πώς νιώθει και απλά να τον ακούσεις με προσοχή.
Μη ρωτάς το άτομο που πενθεί «τι μπορώ να κάνω για εσένα;» – απλά κάνε
Σκέψου τι μπορεί να χρειάζεται ο άνθρωπος που πενθεί: Έχει φαγητό; Μήπως θέλει βοήθεια με τα μικρά παιδιά του; Κάποιες δουλειές που πρέπει να κάνει και θα μείνουν πίσω λόγω του πένθους; Αν είσαι στο στενό του περιβάλλον, μη ρωτήσεις τι να κάνεις. Μαγείρεψε και πήγαινέ του φαγητό, πάρε τα παιδιά στο σπίτι σου να παίξουν με τα δικά σου, ανάλαβε κάποιες δουλειές που ξέρεις ότι θα ανακουφίσουν το άτομο που ίσως το μόνο που θέλει να μείνει μόνο του και να επεξεργαστεί όσα νιώθει.
