Η παρουσία υδρογονανθράκων ορυκτελαίων (ΜΟΗ) σε ελαιόλαδα, σύμφωνα με πρόσφατα δημοσιεύματα φαίνεται να αποτελεί ένα νέο πρόβλημα με ακόμη άγνωστες πτυχές και ως προς τις γενεσιουργές αιτίες αλλά και ως προς τις επιπτώσεις τους στην ανθρώπινη υγεία.
Το πρόβλημα απόκτησε δημοσιότητα στην Ελλάδα, μετά τις ανακοινώσεις εκπρόσωπων των ΣΕΒΙΤΕΛ και ΕΔΟΕΕ ότι, εάν η ΕΕ προχωρήσει, ως προτίθεται, στην μείωση των ορίων των ουσιών αυτών στα ελαιόλαδα και πυρηνέλαια, πολλά από αυτά, ίσως το 40% μπορεί να χαρακτηριστούν ως μη βρώσιμα και οι τιμές τους θα πέσουν σε πολύ χαμηλά επίπεδα ακόμη και στα 0,80€/κ!
Ιδιαίτερη σημασία δε στην εξέλιξη αυτή απέκτησε το γεγονός ότι για την παρουσία των επικινδύνων υδρογονανθράκων ΜΟΑΗ στο ελαιόλαδο, ενοχοποιήθηκαν σύμφωνα με δηλώσεις σε ΜΜΕ (π.χ. Υγρότοπος, Καθημερινή) τα λιπαντικά που χρησιμοποιούνται στα βενζινοκίνητα αλυσοπρίονα και ραβδιστικά που χρησιμοποιούνται στην ελαιοσυγκομιδή!
Το γεγονός αυτό, που για μη ειδικούς φαίνεται απίθανο, αν πράγματι συμβαίνει, θα αποτελέσει πρόβλημα με τεράστιες επιπτώσεις στην παραγωγή ελαιολάδου αφού θα οδηγήσει σε απομηχανοποίηση της συγκομιδής και επιστροφή στο ράβδισμα με τα χέρια, πράγμα που σήμερα είναι πρακτικά ανέφικτο!
Πάντως η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), σύμφωνα με Ισπανικά ΜΜΕ φαίνεται ότι διαπραγματεύεται μια ημερομηνία για την έναρξη ισχύος των νέων ορίων, η οποία μάλλον είναι το 2026. Και αυτό γιατί η λειτουργία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου εκτός του ότι είναι περίπλοκη, τελεί υπό την πίεση διαφόρων πολιτικών ομάδων και «λόμπι» που έχουν διάφορες απόψεις και υποστηρίζουν διάφορα συμφέροντα. Έτσι, το τελικό αποτέλεσμα είναι απρόβλεπτο σήμερα.
Σε ποια τρόφιμα βρίσκονται και πώς δημιουργούνται υδρογονάνθρακες ΜΟSH –MOAH
Στην Ισπανία, με στόχο την παροχή απαντήσεων και λύσεων στα προβλήματα που αναφύονται σχετικά με τους υδρογονάνθρακες ΜOSH-MOAH, πρόκειται να διοργανωθεί επιστημονικό συνέδριο στις 11 Σεπτεμβρίου, οργανωτές του οποίου θα είναι η ASAJA (Ένωση Nέων Αγροτών) και η Pieralisi Ισπανίας.
Σε ανακοίνωσή τους οι οργανωτές σημειώνουν ότι οι υδρογονάνθρακες ορυκτελαίων (MOH), που ταξινομούνται ως κορεσμένοι υδρογονάνθρακες (MOSH) και αρωματικοί υδρογονάνθρακες (MOAH), μπορούν να εμφανιστούν στο ελαιόλαδο σε όλη την αλυσίδα παραγωγής, αλλά και στο ρύζι, τα ζυμαρικά, το κακάο, τον καφέ, σε σπορέλαια κ.α.
Η παρουσία MOSH και MOAH σε τρόφιμα και καλλυντικά «είναι λόγος ανησυχίας λόγω της πιθανής τοξικότητάς τους και των πιθανών κινδύνων τους για την υγεία.»
Ωστόσο, σημειώνουν, «η πραγματική τους προέλευση παραμένει μυστήριο! Τα ορυκτέλαια, προϊόντα απόσταξης πετρελαίου, έχουν πολλές εμπορικές χρήσεις ως πρόσθετα τροφίμων, σε φάρμακα, φυτοϋγειονομικά προϊόντα, ζωοτροφές, λιπαντικά, υλικά σε επαφή με τρόφιμα, μελάνια εκτύπωσης, δοχεία και συσκευασίες. Μπορούν επίσης να σχηματιστούν και σε θαλάσσιους οργανισμούς, βακτήρια, μύκητες, φυτά και έντομα αλλά και στην θερμική επεξεργασία ορισμένων τροφίμων, όπως στο ραφινάρισμα και διύλιση λαδιού κ.α.
Παράλληλα σημειώνουν ότι αυτό που δεν φαίνεται να είναι απολύτως σαφές, είναι εάν ορισμένοι καρποί φυτών, όπως της ελιάς, θα μπορούσαν να περιέχουν MOSH και MOAH ενδογενώς.»
Το πρότυπο ISO 20122:2024 καθιερώνει μια διαδικασία για την ανίχνευση αυτών των ενώσεων η οποία αν και δεν είναι επίσημη, έχει αποδειχθεί αποτελεσματική για συγκεντρώσεις MOSH άνω των 3 mg/kg και MOAH άνω των 2 mg/kg. Δηλαδή, «ποσότητες μικρότερες από αυτά τα όρια, ακόμη και αν υπάρχουν, δεν μπορούν να ανιχνευθούν, οπότε θεωρούνται (κακώς) ότι δεν υπάρχουν».
Απαιτείται άμεσα έρευνα για την υπευθυνότητα των αλυσοπρίονων και ελαιοραβδιστικών!
Η Οργάνωση Καταναλωτών Foodwatch που ιδρύθηκε το 2002 και έχει διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στο θέμα, έχει προειδοποιήσει ότι «η μόλυνση των τροφίμων από υδρογονάνθρακες (MOAH) μπορεί να είναι πιο διαδεδομένη από ό,τι αρχικά αναμενόταν και ότι σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων υπάρχει υπόνοια ότι είναι καρκινογόνοι και γονοτοξικοί και οι ειδικοί συνιστούν να διεξαχθεί περαιτέρω έρευνα για να ποσοτικοποιηθεί η παρουσία τους στα τρόφιμα». Για τους λογούς αυτούς συλλέγει υπογραφές για προώθηση της μηδενικής ανοχής της περιεκτικότητας ΜΟΑΗ σε όλα τα τρόφιμα της ΕΕ.
«Πού καταλήγουμε τότε;» αναρωτήθηκαν οι οργανωτές του συνεδρίου που οργανώνεται στην Ισπανία. «Είναι τόσο επικίνδυνοι οι ΜΟΑΗ ή ακόμα δεν ξέρουμε; Και η «άγνοια δεν υπήρξε ποτέ καλή, όπως έδειξε η περίπτωση των Βενζοπυρενιων!» Τι μάθαμε ως κλάδος από εκείνη την κρίση;»
Ελαιοσυλλεκτικά εδάφους που χρησιμοποιούνται κυρίως στην Πελοπόννησο
Εν ολίγοις, τονίζουν, οι οργανωτές του Ισπανικού συνεδρίου «οι MOSH-MOAH στο ελαιόλαδο αποτελούν θέμα αυξανόμενης ανησυχίας λόγω των επιπτώσεών τους στο μέλλον των αγροτών, των ελαιοτριβείων, των οπωροφόρων και των εμφιαλωτών. Αν και τα τρέχοντα στοιχεία είναι περιορισμένα, ο κλάδος πρέπει να λάβει μέτρα για την καλύτερη κατανόηση και αντιμετώπιση του ζητήματος. Και εκδηλώσεις όπως τα Συνέδρια, σημειώνουν πρόοδο για μεγαλύτερη διαφάνεια και ασφάλεια στην παραγωγή ελαιολάδου».
Επομένως και στην χώρα μας σωστό θα ήταν να διεξαχθεί ένα τέτοιο συνέδριο, αλλά παράλληλα να χρηματοδοτηθούν και έρευνες σε ότι αφορά τα ερωτήματα που έχουν δημιουργηθεί για την ενοχοποίηση των αλυσοπρίονων και ελαιοραβδιστικών. Ιδρύματα και επιστήμονες υπάρχουν.
Νίκος Μιχελάκης
Δρ. Γεωπόνος, πρώην Δ/ντής του Ινστιτούτου Ελιάς Χανίων και Επιστ. Σύμβουλος του ΣΕΔΗΚ.
