Η φράση «Ραντεβού με την Ιστορία», που χρησιμοποιήθηκε από το ΠΑΣΟΚ στην προεκλογική του καμπάνια, έγινε συνώνυμο της προσδοκίας για αλλαγή που ένιωθε η ελληνική κοινωνία εκείνη την εποχή. Πολλοί πολίτες είχαν απογοητευτεί από τις πολιτικές των προηγούμενων ετών και ο Ανδρέας Παπανδρέου, με τα συνθήματα «Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες» και «Εδώ και τώρα αλλαγή», εκφράζοντας την επιθυμία για εθνική ανεξαρτησία, κοινωνική δικαιοσύνη και οικονομικές μεταρρυθμίσεις, κατάφερε να αναδείξει τον εαυτό του σε ηγέτη που θα έφερνε αυτές τις αλλαγές.
Η 18η Οκτωβρίου 1981 είναι, λοιπόν, μια ημερομηνία-ορόσημο για την Ελλάδα, καθώς άνοιξε τον δρόμο για μια νέα πολιτική πραγματικότητα και αποτέλεσε την αρχή της μακράς πορείας του ΠΑΣΟΚ προς τη διαμόρφωση της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας.
Εδώ και τώρα αλλαγή
Ο ιδρυτής του Κινήματος χρησιμοποιώντας όπως «Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες» και «Εδώ και τώρα αλλαγή», εξέφρασε την αλλαγή που ήθελε μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας εκείνη την εποχή. Ο Ανδρέας Παπανδρέου κατάφερε να μείνει στην εξουσία μέχρι το καλοκαίρι του 1989.
Η 18η Οκτώβρη είχε ιδιαίτερη σημασία για τον ιδρυτή του Κινήματος, καθώς ακριβώς 37 χρόνια πριν (18 Οκτωβρίου 1944), ο πατέρας του Γεώργιος Παπανδρέου (ο αποκαλούμενος «Γέρος της Δημοκρατίας»), επέστρεψε στην ελεύθερη Ελλάδα σχημάτισε κυβέρνηση και ύψωσε τη γαλανόλευκη σημαία στον ιερό βράχο της Ακρόπολης (σ.σ έξι μέρες μετά την απελευθέρωση της Αθήνας από τους Γερμανούς).
Ο Ανδρέας Παπανδρέου στα 75 χρόνια της ζωής του πέτυχε κάτι μοναδικό. Κατάφερε να γίνει ο μόνος πολιτικός που εχθροί και φίλοι τον αποκαλούσαν με το μικρό του όνομα, δηλαδή «Ανδρέας».
«Ελληνίδες Έλληνες, απόψε κατέχομαι από βαθιά συγκίνηση. Είμαι πράγματι συγκινημένος για την μεγάλη εμπιστοσύνη που μου έχετε δείξει. Και έχω ταυτόχρονα το αίσθημα βαριάς ευθύνης, την οποία επωμίζομαι εγώ και οι συνεργάτες μου, για να πραγματώσουμε το έργο της Αλλαγής», σημείωσε μεταξύ άλλων στην επινίκια δήλωσή του ο Ανδρέας Παπανδρέου.
Προεκλογική εκστρατεία
Η πρώτη πολιτική συγκέντρωση έγινε στις 5 Σεπτεμβρίου στην Πάτρα από τον Ανδρέα Παπανδρέου. Η ΝΔ έκανε την πρώτη μεγάλη συγκέντρωσή της στις 20 Σεπτεμβρίου στην Θεσσαλονίκη. Η πρώτη προεκλογική ομιλία του ΚΚΕ ήταν στον Βόλο, αντίστοιχες ομιλίες έγιναν και από το ΚΟΔΗΣΟ-ΚΑΕ αλλά και την ΕΔΗΚ.
Επεισόδια μεταξύ των οπαδών ΠΑΣΟΚ και ΝΔ έγιναν σε δύο πόλεις, στις 10 και 11 Οκτωβρίου. Ο Παπανδρέου έχοντας στον εξώστη και τον Φελίπε Γκονθάλεθ (Γενικό Γραμματέα του ανερχόμενου Σοσιαλιστικού Κόμματος της Ισπανίας, και από το 1982 έως το 1996 Πρωθυπουργό της Ισπανίας) μιλούσε στη Θεσσαλονίκη, ενώ στο Ηράκλειο μιλούσε ο Γεώργιος Ράλλης.
Οι αλλαγές που έφερε η πρώτη κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ στη χώρα
Η πρώτη κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ έφερε σημαντικές αλλαγές στην Ελλάδα, ενώ ο Ανδρέας Παπανδρέου υπήρξε ο πρώτος εκλεγμένος πρωθυπουργός της Μεταπολίτευσης που κατέθεσε στεφάνι στην επέτειο του Πολυτεχνείου (17 Νοέμβρη 1981). Μία από τις σημαίνουσες παρεμβάσεις της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ έγινε τον Αύγουστο του 1982, όταν με νόμο που έφερε στη Βουλή αναγνωρίστηκε η Εθνική Αντίσταση, ενώ καταργήθηκαν και τα πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων.
Άλλη μία σημαντική παρέμβαση ήταν κατάργηση της Ελληνικής Χωροφυλακής και της Αστυνομίας Πόλεων (δημιουργήθηκε η Ελληνική Αστυνομία), η αποστρατικοποίηση της ΥΕΝΕΔ και η μετονομασία της σε ΕΡΤ2.
Την ίδια ώρα το ΠΑΣΟΚ θέσπισε τον πολιτικό γάμο, ενώ προχώρησε στον αναχρονιστικό θεσμό της προίκας. Επίσης θεσπίστηκε το συναινετικό διαζύγιο και προχώρησε η εξίσωση των δύο φύλων.
Στον τομέα της εκπαίδευσης, εισήχθη το μονοτονικό σύστημα, καταργήθηκε η σχολική ενδυμασία (1982), καθώς και η ακαδημαϊκή έδρα και κατοχυρώθηκε νομοθετικά το πανεπιστημιακό άσυλο. Τέλος, το δικαίωμα ψήφου επεκτάθηκε και στους 18χρονους.
Στο τομέα της εξωτερικής πολιτικής, τον Μάρτιο του 1985, ύστερα από πρόταση της Ελλάδας, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καθιέρωσε τα «Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα» (ΜΟΠ), η εφαρμογή των οποίων στόχευε στη βελτίωση των κοινωνικοοικονομικών διαρθρώσεων στις λιγότερο ανεπτυγμένες περιοχές της Κοινότητας.
Παράλληλα με νόμο προχώρησε την ίδρυση του Εθνικού Συστήματος Υγείας. Αρχιτέκτονάς του ήταν ο Παρασκευάς Αυγερινός, ενώ εκείνος που το υλοποίησε ήταν ο Γιώργος Γεννηματάς.
Η σύνθεση της κυβέρνησης του 1981
Πρωθυπουργός: Ανδρέας Παπανδρέου
Υπουργείο Συντονισμού
Υπουργείο Προεδρίας της Κυβερνήσεως
Υπουργείο Εξωτερικών
Υπουργείο Εθνικής Αμύνης
Υπουργείο Δικαιοσύνης
Υπουργός Δικαιοσύνης: Ευστάθιος Αλεξανδρής
Υπουργείο Εσωτερικών
Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων»
Υπουργείο Οικονομικών
Υπουργείο Γεωργίας
Υπουργείο Πολιτισμού και Επιστημών
Υπουργός Πολιτισμού και Επιστημών: Μελίνα Μερκούρη (η πρώτη γυναίκα υπουργός σε ελληνική κυβέρνηση)
Υπουργείο Βιομηχανίας και Ενεργείας
Υπουργείο Εμπορίου
Υπουργείο Εργασίας
Υπουργός Εργασίας: Απόστολος Κακλαμάνης
Υπουργείο Κοινωνικών Υπηρεσιών
Υπουργείο Δημοσίων Έργων
Υπουργός Δημοσίων Έργων: Άκης Τσοχατζόπουλος
Υπουργείο Χωροταξίας, Οικισμού και Περιβάλλοντος
Υπουργός Χωροταξίας, Οικισμού και Περιβάλλοντος: Αντώνιος Τρίτσης
Υπουργείο Συγκοινωνιών
Υπουργείο Δημοσίας Τάξεως
Υπουργός Δημοσίας Τάξεως: Ιωάννης Σκουλαρίκης
Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας
Υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας: Στάθης Γιώτας
Υπουργείο Βορείου Ελλάδος
Υπουργός Βορείου Ελλάδος: Βασίλειος Ιντζές
Υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου: Ευάγγελος Κουλουμπής
Οι τομές στην κυβέρνηση
Να σημειωθεί ότι στις 2 Ιουλίου 1982 βάση του νόμου 1266 (ΦΕΚ Α81/ 1982), μπήκαν σε εφαρμογή αρκετές κυβερνητικές αλλαγές. Στο πλαίσιο αυτό, δημιουργήθηκε το ΚΥ.Σ.Ε.Α. (Κυβερνητικό συμβούλιο εξωτερικής πολιτικής και άμυνας), στο οποίο συμμετείχαν οι υπουργοί και υφυπουργοί «Εξωτερικών» και «Εθνικής Αμύνης», ο Πρωθυπουργός, και οι υπουργοί «Δημοσίας Τάξεως» και «Προεδρίας της Κυβερνήσεως». Το ΚΥ.Σ.Ε.Α. ήταν εντεταλμένο να παίρνει αποφάσεις για τα μείζονα θέματα της εξωτερικής και αμυντικής πολιτική της χώρας, καταργώντας το προηγούμενο «Α.Σ.Ε.Α. (Ανώτατο συμβούλιο Εθνικής Άμυνας)».
Επίσης συστάθηκε και το ΚΥ.ΣΥΜ. (Κυβερνητικό συμβούλιο) αποτελούμενο από τον Πρωθυπουργό και τους υπουργούς «Προεδρίας Κυβερνήσεως», «Εθνικής Οικονομίας», «Οικονομικών», «Εσωτερικών» και «Δημοσίων Έργων». Το συμβούλιο ασχολούνταν με μείζονα θέματα γενικότερης οικονομικής και αναπτυξιακής πολιτικής.
