Λισ(σ)ός , Ιερά πόλη και επίνειο της Ελύρου και της Υρτακίνας, παρακείμενη της γειτονικής Συίας (σημερινή Σούγια).
Κτισμένη σε μικρό ορμίσκο με φόντο το Λιβυκό Πέλαγος, ανοίγει τους εμπορικούς δρόμους του Νότου και επικοινωνίας με τη Βόρεια Αφρική, και ιδιαίτερα κατά τους Ελληνιστικούς χρόνους. Άκμασε μέχρι την ύστερη αρχαιότητα, και της αποδόθηκε ο χαρακτηρισμός «η Δήλος της Κρήτης».
Η πόλη διέθετε αρχαίους δρόμους που την συνέδεαν με την Ελυρο, την Υρτακίνα και άλλες πόλεις της περιοχής, ίχνη των οποίων ανευρέθηκαν. Η Λισός είχε δικό της νόμισμα, που απεικόνιζε από το ένα μέρος την Κεφαλή της Αρτέμιδος και από το άλλο δελφίνι και τη λέξη ΛΙΣΙΩΝ. Είχε επίσης συμμαχία με την Υρτακίνα και έκαναν οι δύο πόλεις τις συναλλαγές τους με κοινό νόμισμα που είχαν κόψει με σύμβολα περιστέρι από τη μία όψη και άστρο από την άλλη, με οκτώ ακτίνες και τη λέξη ΛΙΣΙΩΝ Στη σημερινή βραχώδη ακτή της, ο επισκέπτης παρατηρεί την αρχαία ακτογραμμή ανυψωμένη κατά 6-9 μέτρα, αποτέλεσμα του τρομερού σεισμού που έπληξε την περιοχή, κατά την ύστερη αρχαιότητα και άφησε ανεξίτηλα τα σημάδια του σ’ όλη τη Δυτική Κρήτη.
Η πόλη ήταν κτισμένη στην ανατολική πλευρά της σημερινής κοιλάδας. Στο δε εσωτερικό μυχό της κοιλάδας εντοπίζεται το θρησκευτικό και διοικητικό κέντρο της περιοχής. Εκεί θα πρέπει να βρισκόταν το Ιερό της Δίκτυννας, και εκεί βρέθηκαν και τα απομεινάρια του Ασκληπιείου με την ιαματική πηγή, παρακάτω οι ρωμαϊκές θέρμες και δυτικά του ρέματος το αρχαίο θέατρο. Ο Βυζαντινός ναός του Αη Κήρκου είναι κτισμένος βόρεια του θεάτρου σε ερείπια παλαιοχριστιανικής βασιλικής.
ΠΗΓΗ: iscreta.gr
