Μια ιστορία. Μια φωτογραφία που παραδόθηκε, 75 χρόνια μετά, στη μοναδική επιζήσασα.
Η συγκίνηση.
28 Αυγούστου 1944… Γερμανοί στρατιώτες κυκλώνουν το μαρτυρικό χωριό Κακόπετρο Χανίων και δολοφονούν όλους τους άνδρες, άνω των 16 ετών, που βρίσκουν.
Ανάμεσα στους δολοφονηθέντες τα τέσσερα παιδιά του Δεσποτάκη Κωνσταντίνου.
Δεσποτάκης Εμμανουήλ ετών 27
Δεσποτάκης Σπυρίδων ετών 24
Δεσποτάκης Χαράλαμπος ετών 19
Δεσποτάκης Αναστάσιος ετών 19
(https://www.patris.gr/…/tessera-aderfia-sto-ektelestiko-ap…/)
(https://www.mixanitouxronou.gr/i-tragiki-istoria-tis-kriti…/)
(https://www.youtube.com/watch?v=yZ3mA1OOz_U)
Ιούλιος 1945
Ο πρωθυπουργός, Πέτρος Βούλγαρης συγκρότησε μια επιτροπή για να καταγράψει τις θηριωδίες των Γερμανών στα χωριά της Κρήτης.
Την «Κεντρική Επιτροπή Διαπιστώσεως Ωμοτήτων εν Κρήτη» αποτελούσε ο Νίκος Καζαντζάκης, οι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι Ιωάννης Κακριδής και Ιωάννης Καλιτσουνάκης καθώς και ο φωτογράφος Κωνσταντίνος Κουτουλάκης.
Η καταγραφή ξεκίνησε στις 29 Ιουνίου και ολοκληρώθηκε στις 6 Αυγούστου 1945. Η Επιτροπή επισκέφτηκε 76 πόλεις, χωριά και οικισμούς της Κρήτης και συναντήθηκε με χιλιάδες άντρες και γυναίκες κάθε ηλικίας.
Τον Ιούλιο 1945 η επιτροπή διέρχεται από το χωριό Κακόπετρο Χανίων. Την συνάντηση της επιτροπής με τον Κωνσταντίνο Δεσποτάκη περιγράφει ο Κουτουλάκης σε συνέντευξη που έδωσε το 1965 στην Έλη Αλεξίου.
«Επιστρέφοντας από Κάντανο, στο δρόμο, προς Κακόπετρο», θυμάται ο Κ. Κουτουλάκης, «είδαμε στο πλάι του δρόμου να στέκει ένας χωρικός, να κρατεί ορθό ένα δοκάρι και να μας κάνει νόημα να σταματήσουμε. Άμα πλησίασε το αυτοκίνητο, έριξε το δοκάρι και σταμάτησε αναγκαστικά το αυτοκίνητο.
-Ήρθετε, λέει, να καταγράψετε για το αίμα που χύθηκε… έχετε κ’ επαέ να σημειώσετε κατιτίς…
-Τί;
-Τέσσερις γυιούς μου σκοτώσανε… Οι δυο τελευταίοι ήσανε δίδυμα…
Πώς σε λένε;
-Δεσποτάκη… μα επειδή είστε κουρασμένοι, περάσετε κι από το σπίτι να πάρετε ένα νερό…
Το σπίτι του ήταν εκεί δίπλα σε μιαν κατηφοριά. Μπαίνομε μέσα, τί να δούμε, ένα τραπέζι, μ’ όλα του Θεού τα καλά, και στη γωνιά μια γυναίκα μαυροφορεμένη μ’ ένα κοριτσάκι μικρό στην ποδιά της, να κάθεται να κλαίει…
-Ήντα ’ναι δά τουτανά; ήντα κλαις; Οι αθρώποι δεν ήρθανε για να τωσε χαλάσεις την καρδιά ντως. Ελευτερωθήκαμε, για όχι; Εξέχασές το; Ετσά ’ναι η λευτεριά∙ σε μας ήλαχε να δώσωμε τα παιδιά μας… άλλος τα σπίθια ντου, άλλος ήδωκε τα λιόφυτά ντου… πως σου πόμεινε μόνο η κοπελιά, εγώ θα σου κάμω κι άλλους γυιούς…
Εκεί είδα τον Καζαντζάκη να κλαίει. Μέσα στ’ αυτοκίνητο μας ήλεγε κι ήκλαιγε ακόμη, είδετε; αυτή είναι η κρητική ψυχή, την ελευτερία την έχει θρησκεία… Ένας τέτοιος λαός υποδουλώνεται ποτές;
Δεκέμβριος 2018
Ο Θεοφάνης Κακριδής (το αγοράκι με το άσπρο φανελάκι, στη φωτογραφία), λίγο πριν τον θάνατο του, στέλνει στο Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη μία επιστολή μαζί με την φωτογραφία που έβγαλε ο Κουτουλάκης τον Ιούλιο 1945 στον Κακόπετρο Χανίων, στο σπίτι του Κωνσταντίνου Δεσποτάκη (https://www.cretalive.gr/…/fanis-kakridis-nikos-kazantzakis…).
Ένα μεγάλο ευχαριστώ από καρδιάς στο Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη για την παραχώρηση ψηφιακού αντιγράφου υψηλής ανάλυσης της φωτογραφίας προκειμένου εκτυπωθεί και παραδοθεί στην μοναδική επιζήσασα Ολυμπία Δεσποτάκη – Δρακακάκη, αδελφή των τεσσάρων δολοφονηθέντων παιδιών του Κωνσταντίνου Δεσποτάκη.
Επίσης στους Chris Vassilopoulos Matthaios Frantzeskakis Vicky Arvelaki για την προβολή της ιστορίας στις εκπομπές- ντοκιμαντέρ που παρουσίασαν.
Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ
ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΔΕΣΠΟΤΑΚΗΣ
