Αν η τρέχουσα ΚΑΠ δηµιούργησε κλυδωνισµούς στην ελληνική γεωργία, η επόµενη προγραµµατική περίοδος θα προκαλέσει σεισµό µε τα σενάρια της ένταξης της Ουκρανίας και της εξωτερικής σύγκλισης σε ορισµένες εκδοχές τους να κάνουν λόγο µέχρι και για περικοπή κοντά στο 50% του προϋπολογισµού του Πυλώνα των άµεσων ενισχύσεων, δηλαδή οι επιδοτήσεις θα µείνουν µισές. Οι αγροοικονοµολόγοι επισηµαίνουν ότι το ερώτηµα πλέον δεν είναι αν θα υπάρξουν µειώσεις, αλλά πόσο µεγάλες θα είναι. Παράλληλα, προτρέπουν τα κράτη-µέλη, όπως η Ελλάδα, να προετοιµαστούν εγκαίρως, δηµιουργώντας στρατηγικές συµµαχίες εντός της ΕΕ για να διασφαλίσουν όσο το δυνατόν µεγαλύτερο µερίδιο από τις επιδοτήσεις.
Το πρώτο κρίσιµο ζήτηµα είναι η εξωτερική σύγκλιση. Σήµερα, η Ελλάδα βρίσκεται στη δεύτερη θέση στην ΕΕ όσον αφορά τις άµεσες ενισχύσεις ανά στρέµµα, µε 48,7 ευρώ, ξεπερνώντας τη µέση τιµή της ΕΕ που είναι µόλις 26,1 ευρώ. Πρώτη παραµένει η Μάλτα, λόγω του µικρού µεγέθους των αγροτικών εκµεταλλεύσεών της (περίπου 12 στρέµµατα κατά µέσο όρο). Ωστόσο, χώρες όπως η Σλοβακία, η Βουλγαρία, η Πολωνία και οι Βαλτικές ∆ηµοκρατίες, που βρίσκονται κάτω από τον ευρωπαϊκό µέσο όρο, πιέζουν για έναν ενιαίο καταµερισµό, επιδιώκοντας είτε την αύξηση των δικών τους ενισχύσεων είτε τη µείωση των πιο «προνοµιούχων» χωρών.
Αν οι ισορροπίες αλλάξουν προς αυτή την κατεύθυνση, το πλήγµα για την ελληνική γεωργία µπορεί να είναι καθοριστικό.
Γίνεται άµεσες ενισχύσεις 1 δις ευρώ ετησίως για την Ελλάδα;
Με µια απλή αριθµητική προσέγγιση, το σενάριο της πλήρους εξωτερικής σύγκλισης φέρνει στην Ελλάδα ένα ιδιαίτερα δυσοίωνο αποτέλεσµα: ο προϋπολογισµός των άµεσων ενισχύσεων θα µειωθεί σε περίπου 1 δισ. ευρώ. Αυτό υπολογίζεται ως το γινόµενο των 38,358 εκατοµµυρίων στρεµµάτων επιλέξιµης έκτασης µε το ευρωπαϊκό µέσο ποσό των 26,1 ευρώ ανά στρέµµα.
Η αλλαγή αυτή µεταφράζεται σε απώλειες ύψους περίπου 890 εκατ. ευρώ ετησίως για τη χώρα, χωρίς να λαµβάνονται υπόψη οι πιθανές επιπτώσεις από την ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ, η οποία ενδέχεται να µειώσει περαιτέρω τον µέσο όρο των επιδοτήσεων. Αν συνυπολογιστούν τέτοιες παράµετροι, η τελική εικόνα για τον ελληνικό αγροτικό τοµέα θα είναι ακόµη πιο ζοφερή.
Οι αριθµοί αυτοί καταδεικνύουν την επείγουσα ανάγκη για στρατηγική κινητοποίηση, µε στόχο την προστασία των εθνικών συµφερόντων στις εν εξελίξει διαπραγµατεύσεις για τη νέα ΚΑΠ.
«Ευαίσθητο θέµα για τη χώρα µας», έχει παραδεχτεί ο Κώστας Τσιάρας
Πρόκειται για ένα σενάριο που φέρνει τη χώρα µας σε πολύ δυσµενή θέση, µε τον υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης Κώστα Τσιάρα να εκφράζει προφανώς την πλήρη αντίθεση προς αυτό το αίτηµα µε κάθε ευκαιρία. «Είναι ένα ευαίσθητο θέµα για µας» ανέφερε κατά τη διάρκεια του Συµβουλίου Υπουργών Γεωργίας που είχε διεξαχθεί τέλη Οκτωβρίου, µε αφορµή το γεγονός πως η παράγραφος της εξωτερικής σύγκλισης είχε προστεθεί στο έγγραφο για το µέλλον της γεωργίας της Ένωσης.
«Η αποµόνωση της συγκεκριµένης παραγράφου και η ενσωµάτωσή της σε άλλο κείµενο, αλλάζει τις ισορροπίες. Όλοι σε αυτή την αίθουσα γνωρίζουµε ότι είναι σηµαντικό να εγκριθούν τα συγκεκριµένα συµπεράσµατα που µεταφέρουν ουσιαστικά και κρίσιµα µηνύµατα για το µέλλον της ΚΑΠ. Και σαφώς αναγνωρίζουµε τη δυσκολία να συγκεραστούν διαφορετικές απόψεις και προτεραιότητες σε ένα κείµενο. Θεωρούµε ωστόσο ότι η εν λόγω προσθήκη δεν συνάδει µε τις προσεγγίσεις του υπόλοιπου κειµένου και δεν µπορούµε να υποστηρίξουµε το κείµενο», είχε τονίσει ο υπουργός.
Υπενθυµίζεται πως για την τρέχουσα προγραµµατική περίοδο, το θέµα της εξωτερικής σύγκλισης είχε απασχολήσει ξανά, και η Κοµισιόν το ικανοποίησε σε κάποιον βαθµό. Τελικώς, για την Ελλάδα οι επιδοτήσεις µειώθηκαν σε ποσοστό 3,2%.
Ένας βαθµός εξωτερικής σύγκλισης είναι βέβαιο πως θα υπάρξει
Στο ερώτηµα το κατά πόσο πιθανό είναι να περάσει το αίτηµα των χωρών που επιθυµούν την πλήρη εξωτερική σύγκλιση, πηγή που ασχολείται ενεργά στο σχεδιασµό του στρατηγικού σχεδίου της ΚΑΠ, δηλώνει πως πιθανώς θα «βρει τοίχο». Άλλωστε δεν είναι µόνο τα συµφέροντα της Ελλάδας που θίγονται µε ένα τέτοιο σενάριο, αλλά και άλλων χωρών µε ισχυρό λόµπι εντός της ΕΕ όπως είναι η Γαλλία, η Ολλανδία και η Ιταλία.
Και πάλι όµως, αν δεν περάσει η πλήρης εξωτερική σύγκλιση, θα γίνει ξανά κάποια προσαρµογή, η οποία θα µειώσει σε κάποιο βαθµό-και µάλιστα ίσως όχι αµελητέο όπως την τρέχουσα περίοδο 2023-2027- τον προϋπολογισµό των άµεσων ενισχύσεων της Ελλάδας.
Από τα 52,6 δις προϋπολογισµού για 27 χώρες, στα 38,5 δις λόγω Ουκρανίας
Ακόµη και αν αποφύγει η Ελλάδα τον σκόπελο της ολοκλήρωσης µίας πλήρους εξωτερικής σύγκλισης, οι επιπτώσεις της πιθανής ένταξης της Ουκρανίας στους κόλπους της ΕΕ, µε τα 400 εκατ. στρέµµατα γη, θα είναι σηµαντικές. Με βάση εκτίµηση της Γενικής Γραµµατείας του Συµβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, απαιτούνται γύρω στα 13,8 δις ευρώ ετησίως, ή, 96,6 δις ευρώ στην 7ετία 2028-2035 για την ικανοποίηση των αναγκών της. Η ΚΑΠ έχει προϋπολογισµό για την περίοδο 2023-2027, 264 δισ. ευρώ, δηλαδή, ετησίως προβλέπονται 52,6 δισ. ευρώ.
Άρα θα πρέπει να αυξηθεί ο προϋπολογισµός της ΚΑΠ, κατά 26% ώστε να «χωρέσει» η Ουκρανία, κάτι το οποίο µε βάση τους δηµοσιονοµικούς περιορισµούς που αντιµετωπίζει η ΕΕ και την αναπροσαρµογή που θέλει να κάνει στο βιοµηχανικό και οικονοµικό µοντέλο της, µοιάζει απλά αδύνατον. Εφόσον δεν αυξηθεί ούτε σεντ, ο κοινοτικός προϋπολογισµός, µιλάµε για µία οριζόντια µείωση επιδοτήσεων ανά χώρα ύψους 26% και διαµοιρασµό πλέον σουτς «27» 38,5 δις ευρώ. Αν ταυτόχρονα επέλθει και η σύγκλιση… πρόκειται για ένα σενάριο εφιαλτικό, το οποίο θα φέρει το τέλος της ΚΑΠ όπως την ξέραµε.
Μάλιστα, αν καταργηθεί η ΚΑΠ ως ξεχωριστή γραµµή προϋπολογισµού, τα κράτη-µέλη θα έχουν έναν κοινό προϋπολογισµό για όλα τα ευρωπαϊκά κονδύλια. Αυτό σηµαίνει ότι θα πρέπει να διαπραγµατευτούν για τη διάθεση πόρων, κάτι που θα θέσει σε κίνδυνο ακόµη και τις ελάχιστες εγγυηµένες ενισχύσεις που λαµβάνουν σήµερα.
Μία επιχείρηση θα λάβει 148 εκατ. άμεσες ενισχύσεις
Στην Ουκρανία εκτιµάται πως 70 αγροτικές επιχειρηµατικές οντότητες, διαχειρίζονται το 1/4 της αγροτικής έκτασης της χώρας, δηλαδή περίπου 100 εκατ. στρέµµατα, τη διπλάσια έκταση από όσα κατέχουν όλοι οι αγρότες της χώρας µας.
Ο ιστότοπος του οργανισµού ARC2020 που χειρίζεται ζητήµατα αποκλειστικά για την ΚΑΠ, ισχυρίζεται µε σχετικό άρθρο πως αν λάβουµε υπόψη τον ευρωπαϊκό µέσο όρο επιδοτήσεων των 26,1 ευρώ το στρέµµα ετησίως, η ηγέτιδα του αγροτικού κλάδου της Ουκρανίας, Kernel θα δικαιούται στήριξη ίση µε 148 εκατ. ευρώ ετησίως. Αντίστοιχα 125 εκατ. ευρώ θα λάβει η ανταγωνίστρια της Kernel, Ukrlandfarming ενώ η κραταιά βιοµηχανία πτηνοτροφίας MHP θα «καθαρίζει» 97,8 εκατ. ευρώ ετησίως.
Εάν γινόταν πάντως σαφές ότι το δηµοσιονοµικό κόστος της ΚΑΠ αποτελούσε ανυπέρβλητο εµπόδιο για την επιτυχή ολοκλήρωση των ενταξιακών διαπραγµατεύσεων, η Ουκρανία θα µπορούσε να αποφασίσει ότι ο υψηλότερος στόχος της ένταξης υπερισχύει της πλήρους είσπραξης των άµεσων ενισχύσεων. Αυτό µπορεί να οφείλεται στο ότι οι µεγάλες αγροεκµεταλλεύσεις της δεν χρειάζονται άµεσες πληρωµές είτε για εισοδηµατική στήριξη είτε για να είναι ανταγωνιστικές, σηµειώνει ο αγροοικονοµολόγος Άλαν Μάθιους.
Οι µεγαλύτερες αγροτικές επιχειρήσεις της Ουκρανίας αντιπροσωπεύονται από την Ουκρανική Λέσχη Αγροτικών Επιχειρήσεων (UCAB): ένα λόµπι µε γραφεία στο Κίεβο και στις Βρυξέλλες. «Εκπροσωπούµε όλους τους γεωργικούς τοµείς στην Ουκρανία», εξηγεί ο διευθυντής της ΕΕ Nazar Bobitski στους συντάκτες του σχετικού άρθρου του ARC2020. «∆ηµητριακά, κρέατα και γαλακτοκοµικά, µέχρι αγροτικά µηχανήµατα. Αυτό που µας κάνει να ξεχωρίζουµε είναι ότι εκπροσωπούµε µόνο αγρότες και επιχειρήσεις που εκτελούν µια µεγάλης κλίµακας επιχείρηση όσον αφορά τις γαίες.
Στην Ευρώπη αυτό γίνεται πάντα ένα καυτό θέµα συζήτησης. Οι Ευρωπαίοι µπορούν να εκπλαγούν πραγµατικά όταν συνειδητοποιήσουν πόσο µεγάλα αγροκτήµατα µπορούν να γίνουν στην Ουκρανία», ανέφερε. «Έχουµε τόση καλλιεργήσιµη γη που είναι φυσικό να έχουµε πολύ µεγάλα αγροκτήµατα. Είναι λογικό από οικονοµική άποψη να αποκτήσουµε µεγάλα οικόπεδα, αλλά εµείς, οι Ουκρανοί αγρότες, υποβληθήκαµε σε εκστρατείες συκοφαντικής δυσφήµισης και παραπληροφόρησης από τους Ευρωπαίους οµολόγους µας. Η απλή επισήµανση των µεγάλων εκµεταλλεύσεων ως ολιγαρχών παραποιεί τον µοναδικό χαρακτήρα της χώρας µας όσον αφορά τη γεωργία», εξηγεί στη συνέχεια.
