Μονοποικιλιακά είναι τα ελαιόλαδα που παράγονται 100% από μία και μόνο ποικιλία ελαιοκάρπου. Στη χώρα μας, σχεδόν το 70% των μονοποικιλιακών ελαιολάδων παράγονται από την ποικιλία Κορωνέικη, που καλλιεργείται πλέον σε όλη την Ελλάδα αλλά και σε άλλες 19 χώρες του κόσμου. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, όμως, ενδημικές ποικιλίες που λίγο πολύ είχαν εγκαταλειφθεί, αναγεννήθηκαν και παράγουν εξαιρετικά παρθένα ελαιόλαδα, το καθένα με τα ιδιαίτερα, μοναδικά γευσιγνωστικά χαρακτηριστικά του τόπου του. Η καλλιέργεια των ενδημικών ποικιλιών είναι σημαντική, γιατί αφενός προάγουν τη βιοποικιλότητα και αφετέρου είναι προσαρμοσμένες στις εδαφοκλιματικές συνθήκες του τόπου σε τέτοιο βαθμό, που δεν χρειάζονται σχεδόν καθόλου φυτοφαρμακευτικές παρεμβάσεις.
Αδραμυτινή
Η ποικιλία Αδραμυτινή (ή Αϊβαλιώτικη) συναντάται κυρίως στο νησί της Λέσβου, λιγότερο στη Χίο, στην Άνδρο, στη Νότια Εύβοια και στη Σαμοθράκη. Καλλιεργείται επίσης στα απέναντι παράλια της Τουρκίας με το όνομα Ayvalik, από όπου και ήρθε μαζί με τους πρόσφυγες.
Χαρακτηριστικά: Έντονο φρουτώδες, με αρώματα μπαχαρικών, λουλουδιών και άγουρης μπανάνας, ήπιο πικάντικο και ελαφρώς πικρό.
Αθηνολιά ή Τσουνάτη
Η ποικιλία Αθηνολιά ή Σμερτολιά και Μουρτολιά συναντάται κυρίως στις περιοχές της Πελοποννήσου, ενώ στην Κρήτη τη συναντάμε και ως Τσουνάτη.
Χαρακτηριστικά: Φρουτώδες, με αρώματα ντομάτας, βοτάνων, τροπικών φρούτων και καρυδιού, μεσαίο πικάντικο και πικρό.
Αμφίσσης ή Κονσερβολιά
Συναντάται κυρίως στις περιοχές της Στερεάς Ελλάδας και της Θεσσαλίας.
Χαρακτηριστικά: Φρουτώδες, με αρώματα βουτύρου, εσπεριδοειδών και αμυγδάλου. μεσαίο πικάντικο και ελαφρώς πικρό.
Θασίτικη και Θρούμπα Θάσου
Η ποικιλία Θασίτικη συναντάται κυρίως στις περιοχές της Άνατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Η ποικιλία Θρούμπα Θάσου συναντάται στις ίδιες περιοχές της Άνατολικής Μακεδονίας και Θράκης. (Σύμφωνα με τον Γεώργιο Δ. Κωστελένο και άλλους, η Θρούμπα Θάσου και η Θασίτικη είναι μία ποικιλία.)
Χαρακτηριστικά: Έντονο φρουτώδες, με αρώματα φρεσκοκομμένου χορταριού, φύλλων τομάτας και πιπεριού, έντονο πικάντικο και πικρό.
Κορωνέικη
Είναι μια ποικιλία παγκόσμιας διάδοσης και συναντάται πλέον σε ολόκληρη τη χώρα: Αχαΐα, Κορινθία, Αργολίδα, Λακωνία, Μεσσηνία, Ηλεία, Κρήτη.
Χαρακτηριστικά: Φρουτώδες με αρώματα αγκινάρας, πιπεριού, φύλλου τομάτας και φρεσκοκομμένου χορταριού, μεσαίο πικάντικο και ελαφρώς πικρό.
Κουτσουρελιά ή Πατρινή
Συναντάται κυρίως στις περιοχές της Βόρειας Πελοποννήσου.
Χαρακτηριστικά: Έντονο φρουτώδες, με αρώματα τομάτας, βοτάνων και λουλουδιών. μεσαίο πικάντικο και πικρό.
Κολοβή
Η ποικιλία Κολοβή (ή Βαλανολιά ή Μυτιληνιά) συναντάται στο νησί της Λέσβου και λιγότερο στη Χίο και τη Σκύρο.
Χαρακτηριστικά: Έντονο φρουτώδες, με αρώματα βουτύρου και βοτάνων, ήπιο πικάντικο και πικρό.
Λιανολιά
Συναντάται κυρίως στις περιοχές της Κέρκυρας και στην ευρύτερη περιοχή της Περιφέρειας Ηπείρου.
Χαρακτηριστικά: Φρουτώδες με αρώματα τομάτας, καρυδιού και πράσινου τσαγιού, έντονο πικάντικο και πικρό.
Μάκρη
Κυρίως στις περιοχές της περιφέρειας Άνατολικής Μακεδονίας – Θράκης.
Χαρακτηριστικά: Έντονο φρουτώδες, με αρώματα φρεσκοκομμένου χορταριού, φύλλων τομάτας και πράσινου τσαγιού, μεσαίο πικάντικο και πικρό.
Μανάκι
Η ποικιλία Μανάκι συναντάται κυρίως στις περιοχές της Άνατολικής Πελοποννήσου και στο Ηράκλειο Κρήτης.
Χαρακτηριστικά: Φρουτώδες, με αρώματα μπαχαρικών και φύλλων ελιάς, ήπιο πικάντικο και ελαφρώς πικρό.
Μαρωνίτικη
Συναντάται κυρίως στις περιοχές της Άνατολικής Μακεδονίας και Θράκης (Ροδόπη).
Χαρακτηριστικά: Φρουτώδες, με αρώματα βοτάνων, τομάτας και φύλλων συκιάς, μεσαίο πικάντικο και ελάχιστα πικρό.
Μαυρολιά
Γηγενής ποικιλία που συναντάται στην περιοχή της Μεσσηνίας.
Χαρακτηριστικά: Φρουτώδες, με αρώματα ώριμων φρούτων, τομάτας και αμυγδάλου, ήπιο πικάντικο και πικρό.
Μεγαρίτικη
Κυρίως στις περιοχές της βορειοανατολικής Πελοποννήσου, σε Άττική και Βοιωτία αλλά και στη Β. Ελλάδα.
Χαρακτηριστικά: Φρουτώδες, με αρώματα φρεσκοκομμένου χορταριού, πιπεριού, βοτάνων και φύλλων τομάτας, ήπιο πικάντικο και πικρό.
Νεμουτιάνα
Η ποικιλία Νεμουτιάνα (ή Χωραΐτικη) συναντάται κυρίως στις ορεινές περιοχές της Δυτικής Άρκαδίας και της Άρχαίας Ολυμπίας. Ύπάρχει και η ποικιλία Ολυμπία (μόνο στην Ολυμπία και στη Γορτυνία), που όμως δεν έχει ακόμη καταχωρισθεί στον εθνικό κατάλογο ποικιλιών.
Χαρακτηριστικά: Έντονο φρουτώδες, με αρώματα βοτάνων, αμυγδάλου, καρυδιού και φρεσκοκομμένου χορταριού, έντονο πικάντικο και ελαφρώς γλυκό.
Ντόπια Ζακύνθου
Συναντάται κυρίως στη Ζάκυνθο από υπεραιωνόβια δέντρα.
Χαρακτηριστικά: Φρουτώδες, με αρώματα φρεσκοκομμένου χορταριού, πράσινου τσαγιού και άγουρων φρούτων, έντονο πικάντικο και ήπιο πικρό.
Χαλκιδικής
Συναντάται κυρίως στις περιοχές της περιφέρειας Κ. Μακεδονίας.
Χαρακτηριστικά: Φρουτώδες, με αρώματα βοτάνων και άγουρων φρούτων, μεσαίο πικάντικο και ήπιο πικρό.
*Δεν υπάρχουν μόνο αυτές οι 16 ποικιλίες που αναγράφουμε στον χάρτη. Απλώς από αυτές τις δεκαέξι παράγεται ικανοποιητική ποσότητα εξαιρετικού παρθένου ελαιολάδου ώστε να κυκλοφορήσει στο εμπόριο.
Το άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό Γαστρονόμος, τεύχος 217.
