Στην τελική ευθεία βρίσκονται οι εργασίες προστασίας και ανάδειξης της Αρχαίας Λισσού στα Χανιά που εκτελούνται από την Εφορία Αρχαιοτήτων Χανίων και χρηματοδότηση μέσω ΕΣΠΑ από την Περιφέρεια Κρήτης με το ποσό των 300.000 ευρώ.
Σύμφωνα με την ανακοίνωση της Περιφέρειας έχουν προχωρήσει οι εργασίες για την έρευνα και προστασία του αρχαίου Ωδείου, οι στερεωτικές παρεμβάσεις στις Βυζαντινές Εκκλησίες της Παναγίας και του Αγίου Κήρυκου, η βελτίωση της προσβασιμότητας μέσα από τη διαμόρφωση των διαδρομών διασύνδεσης των επιμέρους μνημείων εντός του αρχαιολογικού χώρου και η κατασκευή του αρχαιολογικού φυλακίου.
Όπως αναφέρει η ανακοίνωση, «με την ολοκλήρωση των παραπάνω εργασιών, θα ακολουθήσει η ανασκαφή του αρχαίου Ωδείου, καθώς και η δημιουργία εποπτικού και ενημερωτικού υλικού, ώστε οι επισκέπτες της Λισσού και οι περιηγητές που διέρχονται από το μονοπάτι Ε4, που περνάει από τον αρχαιολογικό χώρο, να έχουν μία πλήρη εικόνα της σημαντικής αυτής αρχαίας πόλης.
Ταυτόχρονα, σε εξέλιξη είναι η προετοιμασία παρεμβάσεων στην Αρχαία Έλυρο και η διασύνδεση των αρχαίων πόλεων του Κοινού των Ορίων, της αρχαιότερης συνομοσπονδίας κρητικών πόλεων (κομμάτι του οποίου είναι τόσο η Λισσός όσο και η Έλυρος) στη βάση ήδη εγκεκριμένης μελέτης. Τόσο η μελέτη για την πολιτιστική διαδρομή του Κοινού των Ορίων όσο και αυτή για την προστασία και ανάδειξη της αρχαίας Λισού χρηματοδοτήθηκαν και προετοιμάστηκαν τα προηγούμενα χρόνια μέσα από τη συνεργασία της Εφορίας Αρχαιοτήτων Χανίων, της Περιφέρειας Κρήτης και του Δήμου Καντάνου – Σελίνου».
Στην ίδια ανακοίνωση επισημαίνεται ότι σε σύντομο χρονικό διάστημα αναμένεται η ένταξη στο ΕΣΠΑ της Περιφέρειας Κρήτης της υλοποίησης της μελέτης πεζοπορικών διαδρομών στο Δήμο Καντάνου – Σελίνου.
Η Αρχαία Λισσός
Η Λισσός είναι αρχαία πόλη, που τα ερείπια της σώζονται ανάμεσα στη Παλαιόχωρα (δυτικά) και τη Σούγια (ανατολικά), στη νότια ακτή του Νομού Χανίων.
Η Λισσός, ήταν λιμάνι της δωρικής πόλης Έλυρος, που βρισκόταν κοντά στο σημερινό χωριό Ροδοβάνι.
Τόσο η Έλυρος όσο και τα δυο λιμάνια της, Σούγια και Λισσός, ήκμασαν στην Ελληνιστική, Ρωμαϊκή και Α Βυζαντινή περίοδο και καταστράφηκαν από τους Σαρακηνούς Άραβες, που έφτασαν σε μεγάλους αριθμούς από την Ισπανία.
Αναφέρεται ότι η Έλυρος στην εποχή της ακμής της είχε 30.000 κατοίκους. Επίσης, είχε εκδώσει δικό της νόμισμα, όπως και η Λισσός. Το νόμισμα της Λισσού παρίστανε από τη μια πλευρά την κεφαλή της θεάς Αρτεμις και από την άλλη ένα δελφίνι.
Η Λισσός στην αρχαιότητα ήταν γνωστή για το περίφημο Ασκληπιείο της, όπου θεραπεύονταν ασθενείς από όλη την Κρήτη χάρη στα ιαματικά νερά της περιοχής.
Ως αρχαία πόλη της Κρήτης η Λισσός διέθετε λιμάνι και υπήρξε αυτόνομη με συγκρότηση τουλάχιστον από τους κλασικούς χρόνους, αλλά και με διαπιστωμένα επιφανειακά ίχνη κατοίκησης (κεραμικά) από τη μινωική εποχή.
Ο ναός του Ασκληπιού ήρθε στο φως με τις ανασκαφές που έγιναν από το 1957 έως το 1960. Τεράστιοι βράχοι που είχαν κυλήσει από ψηλότερα, εξαιτίας προφανώς ισχυρού σεισμού, τον είχαν καταπλακώσει. Το μικρό οικοδόμημα δωρικού ρυθμού είχε μετατραπεί σε ερείπια με… σφραγισμένη μια θαυμάσια συλλογή ελληνιστικών γλυπτών. Με τις ανασκαφές βρέθηκε και το άγαλμα του ίδιου του Ασκληπιού. Ο ναός, προσαρμοσμένος στο βραχώδες τοπίο με την είσοδο από τ’ ανατολικά και με πτερό μόνο στη νότια πλευρά χρονολογείται στον 3ο αιώνα π.Χ. Η κατασκευή του ήταν από μεγάλους πελεκητούς λίθους. Στην ανωδομή του υπήρχαν τρίγλυφα και ακόσμητες μετόπες και τα αετώματα ήταν διακοσμημένα με ανάγλυφες ασπίδες. Στην είσοδό του εντυπωσιάζουν οι εντοιχισμένες ελληνιστικές προξενικές επιγραφές. Στον ναό οδηγεί μνημειακή κλίμακα, στα δεξιά της οποίας ήταν η κρήνη της ιαματικής πηγής που αναβλύζει δίπλα σε αυτόν. Το ιερό ήταν σε ακμή μέχρι τη ρωμαϊκή περίοδο όπως φαίνεται και από την ανεύρεση μεταξύ των πεσμένων ενεπίγραφων λίθων, μιας επιγραφής αφιερωμένης στον αυτοκράτορα Τιβέριο. Την ίδια εποχή προστέθηκε και το ψηφιδωτό δάπεδο. Στην παλαιοχριστιανική περίοδο έγινε μάλλον προσπάθεια εξαγνισμού του ναού, για αυτό υπάρχουν χαραγμένοι σταυροί στις τοιχοποιίες.
Το Ασκληπιείο καταστράφηκε από μεγάλο σεισμό, αλλά σώζεται το ψηφιδωτό πάτωμα του που απεικονίζει ζώα και γεωμετρικά σχήματα.
Το Ασκληπιείο είναι ανοικτό τις πρωινές ώρες για τους επισκέπτες.
Στην κοιλάδα της Λισσού θα ανακαλύψετε κιονόκρανα κρυμμένα στους θάμνους, όπως και το Ρωμαικό νεκροταφείο με τους καμαροσκέπαστους τάφους (μοιάζουν με μικρά σπιτάκια).
Στη Λισσό βρέθηκαν περίφημα αγάλματα του Ασκληπειού, της Θεάς Υγείας και του Πλούτωνα, που σήμερα εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων, όπως και τα υπόλοιπα από τα 20 αγάλματα που βρέθηκαν εδώ τυχαία το 1957 από ένα βοσκό που έψαχνε νερό για το κοπάδι του. Σε καμιά άλλη πόλη στην Κρήτη δεν βρέθηκαν τόσα αγάλματα, εκτός από την Γόρτυνα, την πρωτεύουσα της Κρήτης επί Ρωμαίων.
Οι ανασκαφές στη Λισσό δεν έχουν ολοκληρωθεί και είναι σίγουρο ότι εδώ κρύβονται πολλοί θησαυροί ακόμα, καθώς η πόλη είχε ιδιαίτερη ακμή στην Ελληνιστική, Ρωμαική και Πρώτη Βυζαντινή περίοδο με δικό της θέατρο και θερμά λουτρά. Ειδικότερα την πρώτη βυζαντινή περίοδο, η Λισσός ήταν έδρα επισκόπου, άρα ήταν μια ακμαία πόλη.
