Τι πρέπει όμως να γίνεται σε αυτές τις περιπτώσεις, ποια βήματα πρέπει να ακολουθούνται; Ποιοι είναι οι παράγοντες που ωθούν τα παιδιά σε τέτοιου είδους πράξεις; Η κα. Αλεξάνδρα Καππάτου Ψυχολόγος – Παιδοψυχολόγος – Συγγραφέας, απαντά και αναλύει μεταξύ άλλων στα Dnews, το ρόλο της οικογένειας, των εκπαιδευτικών, εξηγώντας παράλληλα τι μπορεί να συμβεί στα άτομα που έχουν υποστεί συστηματικό εκφοβισμό.
Αναλυτικά η συνέντευξη της κα. Καππάτου:
Τα τελευταία χρόνια έχουν αυξηθεί τα περιστατικά bullying;
Φαίνεται ότι υπάρχει μια σημαντική αύξηση στα περιστατικά bullying τα οποία δημοσιοποιούνται τα τελευταία χρόνια, τόσο αριθμητικά όσο και στην βιαιότητα των πράξεων.
Ποιοι παράγοντες ωθούν τα παιδιά σε τέτοιες πράξεις;
Είναι ιδιαίτερα σύνθετο και πολύπλοκο το φαινόμενο του εκφοβισμού. Πέρα από τα ατομικά χαρακτηριστικά κάθε παιδιού υπάρχουν ακόμη διάφοροι άλλοι παράγοντες που πιθανά συνετέλεσαν στην αύξηση του φαινομένου. Η υγειονομική κρίση με συνέπεια τον εγκλεισμό, προκάλεσε ρήγματα στην καθημερινότητα των εφήβων.
Η απομάκρυνση τους από το συγχρωτισμό με τους συνομηλίκους τους, οδήγησαν στην χωρίς όριο χρήση των ηλεκτρονικών παιχνιδιών που στη πλειοψηφία τους περιέχουν βία και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Για μεγάλο διάστημα αποτελούσαν το βασικό μέσο επικοινωνίας των εφήβων με τους συνομηλίκους τους αλλά και της ψυχαγωγίας τους. Παράλληλα ο εγκλεισμός ανέδειξε και πυροδότησε προβλήματα που υπήρχαν σε αρκετές οικογένειες με όλα όσα αυτό συνεπάγεται.
Οι γονείς συχνά δεν καλύπτουν τις ψυχικές ανάγκες των παιδιών τους. Τα οικονομικά προβλήματα ενίσχυσαν την ευαλωτότητα τους. Επιπλέον διάφοροι άλλοι παράγοντες όπως ο πόλεμος της Ουκρανίας, το ενεργειακό πρόβλημα που απασχολούσε όλες τις χώρες, ακόμη και τα προβλήματα με το τραπεζικό σύστημα, το δυστύχημα στα Τέμπη κλπ. έχουν διαμορφώσει συνθήκες οι οποίες είναι μάλλον αποπροσανατολιστικές για τους εφήβους σε μια ευάλωτη και ρευστή περίοδο της ζωής τους, όπου προσπαθούν να θέσουν το δικό τους αποτύπωμα και να βρουν τη πυξίδα τους.
Σε αυτή τη δύσκολη περίοδο έχουν ανάγκη να στηριχτούν κάπου για να νιωσουν ασφαλείς αισθάνονται μοναξία και συχνά θλίψη και απελπισία. Όλα αυτά δεν μπορούν να τα διαχειριστούν οι έφηβοι ούτε καν να τα μεταβολίσουν. Δεν αισθάνονται ασφάλεια γιατί δεν νιώθουν ότι ανήκουν κάπου. Κάποιοι πιθανά να απαντήσουν σε αυτά τα αδιέξοδα με βία. Πολλές φορές πίσω από τέτοια περιστατικά βίας μπορεί να υποκρύπτονται και άλλα προβλήματα όπως η κατάθλιψη που εκφράζεται με αυτό τον τρόπο.
Τι πρέπει να γίνεται στις περιπτώσεις bullying; Εκτός από το να το καταγγείλεις ποια είναι τα βήματα που πρέπει να ακολουθούνται;
Το πρώτο βήμα είναι η καταγγελία. Μπορεί να ακούγεται απλό αλλά οι έφηβοι διστάζουν να μιλήσουν στους γονείς τους αφενός επειδή φοβούνται τη διαπόμπευση και τους νταήδες γιατί μπορεί να τα εκφοβίζουν και να τα απειλούν, ενώ οι γονείς τους μπορεί να μην τους πιστέψουν ή να αντιμετωπίσουν την κριτική τους ότι δήθεν δεν είναι ικανά να αντιμετωπίσουν την κατάσταση αυτή.
Από τη στιγμή που θα μιλήσουν χρειάζεται να τα ακούσουν οι γονείς με προσοχή, να μην τους κάνουν πολλές ερωτήσεις ούτε να τους ασκήσουν κριτική και να τα διαβεβαιώσουν ότι είναι ασφαλή. Το επόμενο βήμα είναι η καταγγελία στο σχολείο με στόχο να σταματήσει άμεσα το μαρτύριο που βιώνει το παιδί. Η άμεση και σωστή διαχείριση από το σχολείο ακολουθώντας τα πρωτόκολλα καθώς και η ενημέρωση των γονιών για τις ενέργειές τους είναι σημαντικά.
Η αποκατάσταση της δικαιοσύνης με διάφορες τεχνικές που θα ακολουθηθούν είναι αναγκαία.
Η στάση των εκπαιδευτικών στα θέματα του εκφοβισμού και της βίας πρέπει να γίνονται γνωστά στους μαθητές από την αρχή της σχολικής χρονιάς. Η δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης και ασφάλειας από τους καθηγητές είναι αναγκαία. Η εκπαίδευση των μαθητών για θετική επίλυση μιας διαφωνίας με τη διαμεσολάβηση, η ενίσχυση των δεξιοτήτων των εφήβων για συνεργασία, επίλυση διαφορών, η ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης καθώς και της ενσυναίσθησης είναι μερικές από τις δράσεις που με κατάλληλες τεχνικές μπορούν να εφαρμοστούν. Η ανάπτυξη θεμάτων που είναι φλέγοντα για τους εφήβους όπως για παράδειγμα η συνεργασία, η ισοτιμία των φύλων, ο σεβασμός, η συνεργασία, η αποδοχή της διαφορετικότητας, η συμπεριληπτικότητα, ο εκφοβισμός, η σεξουαλικότητα, οι αλλαγές στο σώμα τους, η σχέση των δυο φύλων, η ενσυναίσθηση, η ψυχική ενδυνάμωση κλπ θα αποτελέσουν ουσιαστικά μηνύματα ζωής και ανάχωμα στην ανάπτυξη της βίας. Ωστόσο αυτό προϋποθέτει εκπαιδευτικούς οι οποίοι έχουν ευαισθησία στα θέματα ψυχικής υγείας και γνώσεις για να καθοδηγήσουν σωστά τους μαθητές τους. Η ουσιαστική στελέχωση των σχολείων με ψυχολόγους και άλλους επιστήμονες ψυχικής υγείας είναι παραπάνω από αναγκαία έστω και τώρα…
Πως καταλαβαίνει ένας εκπαιδευτικός ότι ο μαθητής είναι θύμα bullying;
Είναι πολύ σημαντικό ο εκπαιδευτικός να είναι προσεκτικός και να παρατηρεί. Πολλές φορές η παρατηρητικότητα ενός εκπαιδευτικού μπορεί να βοηθήσει να σωθεί ένας μαθητής που έχει πέσει θύμα εκφοβισμού. Η αλλαγή στη συμπεριφορά ενός μαθητή, η πτώση στη σχολική του επίδοση, αν δείχνει φοβισμένος, αποφεύγει τους συμμαθητές του, αν γελούν όταν λέει μάθημα, αποφεύγει να βγαίνει στο διάλειμμα ή κάθεται κοντά στους καθηγητές του, αποφεύγει να πάει στη τουαλέτα κλπ.. είναι στοιχεία στα οποία πρέπει να δώσουν σημασία. Βέβαια θα πρέπει να κατανοήσουν οι μαθητές ότι όταν συμβαίνει ένα τέτοιο περιστατικό να το καταγγέλουν άμεσα χωρίς να θεωρούν ότι είναι «καρφιά», αντιθέτως βοηθούν τον συμμαθητή τους.
«Είναι πολύ σημαντικό τα παιδιά να έχουν φίλους»
Είναι πολύ σημαντικό τα παιδιά να έχουν φίλους, για να έχουν στήριξη. Κάτι που πρέπει να τονίσουμε είναι ότι στο προαύλιο εκτός από το θύμα και τον θύτη υπάρχει και μια ομάδα άλλων παιδιών που είναι οι παρατηρητές. Κάποιοι από αυτούς ενισχύουν ή βοηθούν το δράστη ή κάποιοι άλλοι παρατηρούν χωρίς να λένε κάτι γιατί φοβούνται. Μια μικρή ομάδα είναι αυτοί που θα λειτουργήσουν υποστηρικτικά προς το θύμα. Αν εμείς βοηθήσουμε από την αρχή τα παιδιά να κατανοήσουν ότι έχουν πάρα πολύ σημαντικό ρόλο και ευθύνη απέναντι στους συμμαθητές τους και στη θέση τους μπορεί να είναι εκείνοι σπάμε αυτή την αλυσίδα η οποία δημιουργείται και είναι η αλυσίδα των παρατηρητών.
Όταν πέφτει συστηματικά τι τραύματα μπορεί να έχει;
Αν υφίσταται συστηματικό εκφοβισμό αυτό επηρεάζει πάρα πολύ τη ζωής τους, είναι μία τραυματική εμπειρία που τα παιδιά δεν την ξεχνούν. Μπορεί να παρουσιάσουν διάφορα συμπτώματα όπως διαταραχές στον ύπνο ,στο φαγητό, στη συμπεριφορά τους, πτώση στη σχολική τους επίδοση, αγχώδεις διαταραχές, κατάθλιψη, απομόνωση, χαμηλή αυτοεκτίμηση, δυσκολία στις σχέσεις με τους συνομηλίκους, κλπ.. Υποσκάπτεται η εμπιστοσύνη προς τους άλλους. Είναι σαν να τους «τραβάς το χαλάκι κάτω από τα πόδια» σε αυτή την ηλικία, πράγμα που τους δημιουργεί πολύ θυμό και αίσθημα αδυναμίας.
