Για να αποφασιστούν τα σωστά μέτρα για τη βιώσιμη διαχείριση μιας προστατευόμενης περιοχής, όπως είναι η νήσος Χρυσή, θα έπρεπε να γίνουν οι απαραίτητες μελέτες, οι οποίες παρουσιάστηκαν από τους επιστήμονες στην αίθουσα “Μελίνα Μερκούρη” στην Ιεράπετρα, παρουσία των τοπικών φορέων και πολλών ενδιαφερόμενων δημοτών.
Η μελέτη φέρουσας ικανότητας και φύλαξης προτείνει υπό προϋποθέσεις 900-1.000 επισκέπτες ημερησίως στη Χρυσή.
«Οι έρευνες και οι μελέτες που έγιναν μας δείχνουν τον δρόμο και την κατεύθυνση που πρέπει να ακολουθήσουμε», μας είπε η γραμματέας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης κ. Μαρία Κοζυράκη και πρόσθεσε: «Σχεδόν το σύνολο των μελετών έχουν ολοκληρωθεί. Αν εξαιρέσουμε τη μελέτη φέρουσας ικανότητας και φύλαξης, που ουσιαστικά θα τροποποιήσει τον κανονισμό λειτουργίας, οι υπόλοιπες μελέτες έχουν καταδείξει τον δρόμο για τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν. Ήδη υπάρχει η διάθεση από τον ΟΦΥΠΕΚΑ σε σχέση με την επισκεψιμότητα να έχουμε κάτι από του χρόνου. Ο αριθμός που θα δείξει η μελέτη φέρουσας ικανότητας θα είναι ουσιαστικά δεσμευτικός. Υπάρχει δηλαδή έτοιμη ήδη η πλατφόρμα που θα μπαίνει κάποιος για να κάνει κράτηση θέσης για να είναι μέσα στον αριθμό των επισκεπτών. Θεωρούμε θετικό ότι έχει δημιουργηθεί Σύλλογος μικρών σκαφών, που έχουν δημιουργήσει έναν νέο οικονομικό πόρο πάνω στο νησί. Η ταλαιπωρία για τον κόσμο και για το ίδιο το κράτος φτάνει στο τέλος της, με το αποτέλεσμα που θα είναι απτό και πραγματικό.
Η ξήρανση των κέδρων ήταν η αφορμή που ξεκίνησε αυτή μας η προσπάθεια. Οι ειδικοί επιστήμονες που ερεύνησαν το φαινόμενο αυτό δήλωσαν ότι δεν υπάρχει κάποια ασθένεια. Η ξήρανση έχει δευτερογενή αίτια, που προέρχονται από την κλιματική αλλαγή, την ανομβρία και από τον ανθρώπινο παράγοντα. Εμείς στην Αποκεντρωμένη είμαστε έτοιμοι για τη σύμβαση διάρκειας 8 μηνών με το Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών, το οποίο έχει πάει ήδη στο νησί. Θα δείξει τον δρόμο ως προς την κλιμακούμενη επισκεψιμότητα και θα προτείνει εφικτές λύσεις. Φαίνεται, ωστόσο, ότι η Χρυσή δεν μπορεί να επανέλθει στην πρότερη κατάσταση», μας είπε, μεταξύ άλλων, η κ. Μαρία Κοζυράκη.
Ο συντονιστής της Επιτροπής για την παρακολούθηση του Σχεδίου Δράσης για τη νήσο Χρυσή κ. Καλούστ Παραγκαμιάν μάς είπε ότι «οι μελέτες που έγιναν είναι πολύ σημαντικές, γιατί στο εξής το νησί θα το διαχειρίζεται ο ΟΦΥΠΕΚΑ και η Ελληνική Πολιτεία, με περιβαλλοντικούς όρους. Έτσι λοιπόν έπρεπε να γίνει μια πλήρης αποτύπωση του χερσαίου και του θαλάσσιου περιβάλλοντος, γιατί η Νatura είναι μόνο στην ξηρά και υπάρχει και μια περιμετρική ζώνη. Οι μελέτες αναδεικνύουν πράγματα που τα βλέπουμε πρώτη φορά από πλευράς χλωρίδας και πανίδας.
Οι κάτοικοι της περιοχής μπορούν και τώρα να επισκεφτούν τη Χρυσή υπό προϋποθέσεις. Αλλά δεν μπορούν να μπουν στο δάσος για να σώσουμε ό,τι μπορούμε μετά από μια δραματική περίοδο που κράτησε δεκαετίες.
Έχουμε διάφορα σενάρια και για τη φύλαξη και για τη φέρουσα ικανότητα της Χρυσής. Η μελέτη καταλήγει στους 900 με 1.000 επισκέπτες την ημέρα, με την προϋπόθεση της καλής φύλαξης. Οι μελέτες αυτές πρέπει να εγκριθούν, να χρηματοδοτηθούν για να υλοποιηθούν, και στη συνέχεια να συντηρούνται και οι υποδομές που θα γίνουν στο νησί, όπως για παράδειγμα ο νόμιμος μόλος που υπάρχει μέσα στο σχέδιο δράσης», μας είπε, μεταξύ άλλων, ο κ. Παραγκαμιάν.
Ο βιολόγος ορνιθολόγος του ΜΦΙΚ κ. Μιχάλης Δρετάκης παρουσίασε τη μελέτη για την πανίδα της Χρυσής.
«Μελετήσαμε την πανίδα της Χρυσής και κάναμε τη σύγκριση με την αντίστοιχη μελέτη που κάναμε το 2015 και παραδώσαμε στον Δήμο Ιεράπετρας. Διαπιστώσαμε μερικές αλλαγές, κάποιες εκ των οποίων είναι θετικές γιατί βρήκαμε κάποια είδη πουλιών που αναπαράγονται, ενώ βρήκαμε και μερικά είδη σε μειωμένους αριθμούς λόγω κάποιων ειδών που έχουν μεταφερθεί στη Χρυσή, όπως για παράδειγμα τα κουνέλια και οι φασιανοί. Κάναμε μελέτη για τις θαλάσσιες χελώνες που φωλιάζουν στη Χρυσή και βρήκαμε ότι ο αριθμός τους και οι φωλιές τους δεν έχουν μειωθεί», μας είπε, μεταξύ άλλων, ο κ. Μιχάλης Δρετάκης.
Το θαλάσσιο οικοσύστημα: Λαγοκέφαλοι και λεοντόψαρα τρώνε τα μπαρμπούνια
Η κύρια ερευνήτρια του ΕΛΚΕΘΕ κ. Γιολάντα Κουλούρη μίλησε για τη μελέτη του θαλάσσιου περιβάλλοντος της Χρυσής.
«Μελετήσαμε κυρίως τα λιβάδια της Ποσειδωνίας και διαπιστώσαμε μια μέτρια οικολογική κατάσταση της Ποσειδωνίας. Μελετήσαμε τα βράχια και την άμμο της Χρυσής και εκεί είδαμε ενδιαφέροντα πράγματα. Έχουμε την παρουσία ξενικών ειδών, όπως είναι ο λαγοκέφαλος και το λεοντόψαρο, καθώς και ένα είδος αχινού, που έχουν πολύ μεγάλη επίδραση στο θαλάσσιο οικοσύστημα. Είδαμε ότι έχουν μειωθεί πολύ κάποια βρώσιμα είδη, όπως το μπαρμπούνι, λόγω της παρουσίας του λεοντόψαρου.
Καταθέσαμε διάφορες προτάσεις για την επιλεκτική αφαίρεση του λεοντόψαρου και του λαγοκέφαλου με ειδικές συσκευές που θα προτείνουμε στους ψαράδες. Το λεοντόψαρο και ο αχινός είναι είδη με υψηλή διατροφική αξία και θα πρέπει να καταναλώνονται από τον κόσμο», μας είπε η κ. Κουλούρη.
Οι τέσσερις μελέτες: Μέτρα και δράσεις για τη διάσωση της νήσου
Οι τέσσερις μελέτες που έχουν ολοκληρωθεί από την επιστημονική κοινότητα για τη νήσο Χρυσή παρουσιάστηκαν χθες το απόγευμα, στην αίθουσα “Μελίνα Μερκούρη” στην Ιεράπετρα, κατά τη διάρκεια ενημερωτικής εσπερίδας που διοργάνωσαν η Αποκεντρωμένη Διοίκηση Κρήτης, η Περιφερειακή Ενότητα Λασιθίου και ο Δήμος Ιεράπετρας.
Από την Αποκεντρωμένη Διοίκηση Κρήτης δόθηκαν χθες το πρωί στη δημοσιότητα οι περιλήψεις των παρουσιάσεων για τις τέσσερις μελέτες που εκπονήθηκαν για τη νήσο Χρυσή:
1. Η πανίδα και το χερσαίο οικοσύστημα της νήσου Χρυσής.
Φορέας υλοποίησης: Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης, Πανεπιστήμιο Κρήτης.
Εισηγητής Μιχάλης Δρετάκης, συντονιστής έργου.
Έργο: “Υλοποίηση μέτρων του Σχεδίου Δράσης της Νήσου Χρυσή”.
Επιστημονικός υπεύθυνος του έργου: Μιχάλης Προμπονάς, δρ. φυσικός περιβαλλοντολόγος, Εργαστήριο Οικολογίας-Διαχείρισης Περ. ΜΦΙΚ.
Ερευνητική Ομάδα: Μανόλης Αβραμάκης, γεωπόνος-βοτανικός, ΕΤΕΠ-ΜΦΙΚ Λέα Βεντούρα, βιολόγος, επιστημονικός συνεργάτης ΜΦΙΚ, Παναγιώτης Γεωργιακάκης, Phd βιολόγος, χειροπτερολόγος, επ. συνεργάτης ΜΦΙΚ, Μιχάλης Δρετάκης, MSc βιολόγος, ορνιθολόγος ΕΤΕΠ-ΜΦΙΚ, συντονιστής Έργου, Νεφέλη Κωτίτσα, MSc βιολόγος, επιστημονικός συνεργάτης ΜΦΙΚ, Πέτρος Λυμπεράκης, δρ. βιολόγος, έφορος Σπονδυλωτών ΜΦΙΚ, Γιάννης Μπολανάκης, βιολόγος, εντομολόγος, επιστημονικός συνεργάτης ΜΦΙΚ, Ραφαέλα Παντελέρη, MSc βιολόγος, επιστημονικός συνεργάτης ΜΦΙΚ, Μανόλης Παπαδημητράκης, εεχνικός Εργαστηρίων ΜΦΙΚ, Βάλια Παύλου, φοιτήτρια, τεχνική και επιστημονική Υποστήριξη ΜΦΙΚ, Απόστολος Τριχάς, δρ. βιολόγος, έφορος Αρθροπόδων ΜΦΙΚ.
Περίληψη: Έγινε συστηματική παρακολούθηση στη Χρυσή με 12 συνολικά καταγραφές πεδίου, διάρκειας η καθεμία από μία ως τέσσερις ημέρες, καλύπτοντας όλο το έτος. Εξήχθησαν σημαντικά στοιχεία για την ορνιθοπανίδα, με έμφαση στα μεταναστευτικά είδη με ποσοτικές και ποιοτικές καταγραφές. Επίσης έγινε καταγραφή και γεωγραφική αποτύπωση της αναπαραγωγής των πτηνών που περιλαμβάνει είδη-εποικιστές μετά την έναρξη του σχεδίου δράσης, αλλά και στοιχεία που επιβεβαιώνουν το πρόβλημα των εισαχθέντων ειδών θηλαστικών επί προστατευόμενων ειδών. Ο πληθυσμός του εισαχθέντος φασιανού μετρήθηκε και αποτυπώθηκε γεωγραφικά. Επιβεβαιώθηκε η τακτική ωοτοκία της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta. Καταγράφηκαν για πρώτη φορά στη Χρυσή νυχτερίδες και ορισμένα είδη εντόμων, ειδικά ορθόπτερων, λεπιδόπτερων και κολεόπτερων. Μελετήθηκαν και χαρτογραφήθηκαν οικότοποι και ενδιαιτήματα της πανίδας και συμβάλλουμε στην τεκμηρίωση του οικοτόπου προτεραιότητας “Ψευδοστέπα” στη Χρυσή και στο Μικρονήσι.
Για την κατάσταση του οικοσυστήματος των οικοτόπων με αρκεύθους και των υπόλοιπων οικοτόπων έγινε αντιπαραβολή στοιχείων από δορυφορικές φωτογραφίες και ψηφιοποιημένες αεροφωτογραφίες. Ερμηνεύτηκε το πρόβλημα ξήρανσης ως αποτέλεσμα της ανομβρίας, της χρήσης του νερού και του γεωλογικού/γεωφυσικού και βλαστητικού υπόβαθρου. Διαπιστώθηκε τοπική αποκατάσταση στις αμμοθίνες σε εσωτερικές κυρίως θέσεις μετά την εφαρμογή του σχεδίου δράσης. Τέλος, διατυπώνονται τεκμηριωμένα προτάσεις διαχείρισης και ενημέρωσης.
2. Χλωρίδα της νήσου Χρυσής:
Αξιολόγηση και διατήρηση: Φορέας υλοποίησης: Μονάδα Διατήρησης Μεσογειακών Φυτών – Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων (ΜΔΜΦ – ΜΑΙΧ).
Ερευνητική Ομάδα: Δρ. Φουρναράκη Χριστίνη, βιολόγος -επιστημονικώς υπεύθυνη του έργου, Χορευτάκης Μιχάλης, MSc βιολόγος, Μαρκάκη Ελένη, τεχνολόγος γεωπόνος.
Περίληψη: Στο πλαίσιο του έργου “Υλοποίηση μέτρων του Σχεδίου Δράσης της νήσου Χρυσής [ΚΑ 11136]”, η Μονάδα Διατήρησης Μεσογειακών Φυτών του Μεσογειακού Αγρονομικού Ινστιτούτου Χανίων (ΜΔΜΦ – ΜΑΙΧ) μελέτησε πολύπλευρα τα είδη χλωρίδας του νησιού και με γνώμονα τη διατήρηση της σημαντικής φυτικής ποικιλότητας.
Λαμβάνοντας υπόψη τις τελευταίες χλωριδικές έρευνες/δημοσιεύσεις, σε συνδυασμό με επισκέψεις στο νησί στο πλαίσιο του έργου (καταγραφή νέων φυτικών ειδών), δημιουργήθηκε ο επικαιροποιημένος κατάλογος χλωρίδας της Χρυσής και του Μικρονησίου.
Στον κατάλογο καταγράφονται συνολικά 293 φυτικά taxa, εκ των οποίων 290 αφορούν τη Χρυσή και 78 το Μικρονήσι, και επισημαίνονται τα ταξινομικά προβλήματα που προέκυψαν. Κατόπιν, τα είδη του χλωριδικού καταλόγου αξιολογήθηκαν σύμφωνα με: α) την κατάσταση διατήρησης, β) το καθεστώς προστασίας, γ) τον ενδημισμό, δ) τα ιδιαίτερα οικολογικά χαρακτηριστικά (π.χ. θεμελιώδη είδη του οικοτόπου προτεραιότητας 2250*) και ε) το φυτογεωγραφικό ενδιαφέρον.
Από την αξιολόγηση προέκυψαν 59 σημαντικά φυτά τα οποία προτεραιοποιήθηκαν, ώστε να προσδιοριστούν αυτά που χρήζουν άμεσων μέτρων διατήρησης, μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται και τα εμβληματικά είδη Juniperus (κέδρων), που χαρακτηρίζουν τη φυσιογνωμία της βλάστησης του νησιού.
Οι δράσεις διατήρησης περιλαμβάνουν τη δημιουργία μόνιμων επιφανειών για τη μακροχρόνια παρακολούθηση και αξιολόγηση της Κατάστασης Διατήρησης σημαντικών ειδών (5 είδη) και την εκτός τόπου (ex situ) συμπληρωματική διατήρηση σπερμάτων στην Τράπεζα Σπόρων του ΜΑΙΧ (13 είδη).
Επιπλέον, μελετάται:
α) η οικοφυσιολογία των ειδών αυτών (π.χ. απαιτούμενες συνθήκες φύτρωσης) με σκοπό επανεισαγωγής των ειδών αυτών σε περίπτωση που εξαφανιστούν οι φυσικοί πληθυσμοί, και
β) δίνει πληροφορίες για τη βιολογία των ειδών απαραίτητες για την εφαρμογή δράσεων διατήρησης/διαχείρισης. Τέλος, αξιολογήθηκαν σχετικές δράσεις που είχαν υλοποιηθεί στο πλαίσιο του έργου Junicoast: “Δράσεις για την προστασία των παράκτιων αμμοθινών με είδη Juniperus στην Κρήτη και στο Νότιο Αιγαίο (Ελλάδα) (LIFE07NAT/GR/000296)”, 10 έτη περίπου μετά την υλοποίησή του. Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, προτείνονται νέες διαχειριστικές δράσεις και δράσεις διατήρησης που αφορούν την ιδιαίτερη και πολύτιμη χλωρίδα του νησιού.
3. Θαλάσσια περιμετρική ζώνη και λιβάδια Ποσειδωνίας στη νήσο Χρυσή:
Φορέας υλοποίησης: Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών.
Επιστημονική υπεύθυνη του έργου: Κουλούρη Γιολάντα, κύρια ερευνήτρια ΙΘΑΒΒΥΚ.
Ερευνητική Ομάδα: Αποστολάκη Ευγενία, κύρια ερευνήτρια ΙΩ, Νταϊλιάνης Θάνος, κύριος ερευνητής ΙΘΑΒΒΥΚ, Μόρφης Ιωάννης, ειδικός λειτουργικός επιστήμονας Β ΙΩ, Χατζηνικολάου Εύα, μεταδιδακτορική ερευνήτρια ΙΘΑΒΒΥΚ, Γερακάρης Βασίλης, μεταδιδακτορικός ερευνητής ΙΩ, Χατζηγεωργίου Γιώργος, μεταδιδακτορικός ερευνητής, ΙΘΑΒΒΥΚ, Μαϊδανού Μαρία, μεταδιδακτορική ερευνήτρια, ΙΘΑΒΒΥΚ, Σκουραδάκης Γρηγόρης, υποψήφιος διδάκτορας, ΙΘΑΒΒΥΚ, Κεκλίκογλου Νίκη, υποψήφια διδάκτορας, ΙΘΑΒΒΥΚ, Δαφνομήλη Ελένη, BSc, ΙΘΑΒΒΥΚ, Zivanovic Snezana, BSc, ΙΘΑΒΒΥΚ, Κρυσταλλάς Απόστολος, BSc, ΙΘΑΒΒΥΚ, Βερνάδου Εμμανουέλα, MSc, ΙΘΑΒΒΥΚ, Λίτση Μίζαν Βικτώρια, MSc, IΩ, Garcia Catalina, MSc, IΩ, Ευθυμιάδης Παύλος-Θεόφιλος, BSc, IΩ, Ερρίκος Shealy, BSc, ΙΘΑΒΒΥΚ.
Επιστημονική ομάδα υπεύθυνη για τη χορήγηση πληροφορίας σχετικής με τα αλιευτικά δεδομένα της περιοχής μελέτης και σχετικών διαχειριστικών προτάσεων: Νότα Περιστεράκη, μεταδιδακτορική ερευνήτρια ΙΘΑΒΙΠΕΥ, Γιώργος Τσερπές, διευθυντής Ερευνών ΙΘΑΒΙΠΕΥ.
Περίληψη: Στο πλαίσιο ωρίμανσης της Ειδικής Περιβαλλοντικής-Διαχειριστικής Μελέτης για την Περιοχή Κοινοτικής Σημασίας (Ειδική Ζώνη Διατήρησης σύμφωνα με τον Ν. 3937/2011) NISOS CHRYSI GR4320003, για τη θαλάσσια περιοχή της Ειδικής Ζώνης Διατήρησης Νήσου Χρυσής και Νησίδας Μικρονήσι απαιτούνταν δύο Δράσεις:
1) Xαρτογράφηση των θαλάσσιων οικοτόπων (συμπεριλαμβανομένων των λιβαδιών Ποσειδωνίας), και
2) Συλλογή και ανάλυση δειγμάτων Ποσειδωνίας, σκληρού και μαλακού υποστρώματος. Για τον λόγο αυτό, στο πλαίσιο του συγκεκριμένου έργου, που υλοποίησε το ΕΛΚΕΘΕ, πραγματοποιήθηκαν τα εξής:
α) μελέτη των αβιοτικών και βιοτικών παραμέτρων του θαλάσσιου περιβάλλοντος του νησιού, καταγράφοντας και αποτυπώνοντας τους θαλάσσιους οικοτόπους του με επιτόπια έρευνα, συλλογή δειγμάτων και μετέπειτα επεξεργασία και ανάλυση των δεδομένων που συγκεντρώθηκαν,
β) χαρτογράφηση θαλάσσιων εκτάσεων με χαρακτηριστικό φανερόγαμο την Posidonia oceanica (προστατευόμενος τύπος οικοτόπου 1120, σύμφωνα με την οδηγία 92/43/ΕΕ),
γ) παραγωγή νέων δεδομένων σχετικών με το θαλάσσιο περιβάλλον (επικαιροποίηση θανατοκοινωνιών μαλακίων στην παράκτια ζώνη, παρουσία ξενικών ειδών),
δ) καταγραφή των προβλημάτων που υπάρχουν λόγω φυσικών ή ανθρωπογενών αιτιών και που σχετίζονται με το θαλάσσιο περιβάλλον (π.χ. αγκυροβόλια, επισκεψιμότητα νησιού και συλλογή ατόμων μαλακίων από τις θανατοκοινωνίες της παράκτιας ζώνης) και ε) πρόταση μέτρων διαχείρισης σχετικά με τα αγκυροβόλια, οικοτουριστικές δραστηριότητες, αλιευτικό τουρισμό και περιβαλλοντική εκπαίδευση.
4. Μελέτη Φέρουσας Ικανότητας και Σύνταξης Προτεινομένου Σχεδίου Φύλαξης – Εποπτείας των νησίδων Χρυσής και Μικρονησίου του Δήμου Ιεράπετρας Π.Ε. Λασιθίου Κρήτης.
Φορέας υλοποίησης: Αποκεντρωμένη Διοίκηση Κρήτης – Ανάδοχος Βασίλης Σαμαριτάκης-Δασικές & Περιβαλλοντικές Μελέτες.
Ομάδα του έργου:
* Σαμαριτάκης Βασίλης, δασολόγος-περιβαλλοντολόγος ΑΠΘ, MSc GIS – συντονιστής,
* Κόκκορης Ιωάννης, δασολόγος-περιβαλλοντολόγος ΑΠΘ, MSc, PhD,
* Τζαμτζής Ιορδάνης, δασολόγος-περιβαλλοντολόγος ΑΠΘ, MSc.
Επιστημονικοί σύμβουλοι: καθ. Παναγιώτης Διον. Δημόπουλος, βιολόγος, PhD, Τμήμα Βιολογίας, Πανεπιστήμιο Πατρών, καθ. Δημήτριος Σκούρας, δασολόγος, PhD, Τμήμα Οικονομικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο Πατρών.
Περίληψη: Παρουσίαση του Προτεινόμενου Σχέδιου Φύλαξης και Εποπτείας νησίδων Χρυσής και Μικρονησίου (πιθανές διαδρομές περιπολίας, εξοπλισμός που απαιτείται κ.λπ.), καθώς και της μεθοδολογίας και των αποτελεσμάτων της Μελέτης Υπολογισμού της Φέρουσας Ικανότητας, μετά και τη διαβούλευση με τους σχετιζόμενους φορείς και τη συλλογή και ανάλυση των ερωτηματολόγιων σε φορείς και επισκέπτες.
