Ο ελληνικός κινηματογράφος έχει πολλές ιστορίες πίσω από τις κάμερες, αλλά λίγες είναι τόσο εντυπωσιακές όσο η περίπτωση της ταινίας «Παπαφλέσσας» του 1971. Σε αυτήν τη μεγαλειώδη παραγωγή, που αναπαριστούσε με επικό τρόπο την Ελληνική Επανάσταση του 1821, χρησιμοποιήθηκαν ως κομπάρσοι στρατιώτες που υπηρετούσαν τότε τη θητεία τους. Το γεγονός αυτό δεν ήταν μόνο ένα πρακτικό ζήτημα, αλλά και μια απόφαση που έδωσε στην ταινία μια μοναδική αίσθηση ρεαλισμού.
Η μεγαλειώδης παραγωγή και η ανάγκη για στρατό
Η ταινία «Παπαφλέσσας» ήταν μια από τις ακριβότερες και πιο φιλόδοξες παραγωγές του ελληνικού κινηματογράφου. Η ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης απαιτούσε μαζικές σκηνές μαχών με εκατοντάδες στρατιώτες, καβαλάρηδες και πολεμιστές. Ο προϋπολογισμός ήταν υψηλός, αλλά όχι αρκετός για να προσλάβει επαγγελματίες κομπάρσους σε τόσο μεγάλη κλίμακα. Έτσι, οι παραγωγοί της ταινίας βρήκαν μια λύση: απευθύνθηκαν στον ελληνικό στρατό.
Με τη σύμφωνη γνώμη των αρχών, νεοσύλλεκτοι στρατιώτες που υπηρετούσαν τη θητεία τους εκείνη την περίοδο συμμετείχαν ως κομπάρσοι στις σκηνές μαχών. Αυτό δεν ήταν πρωτόγνωρο στον κινηματογράφο, αλλά στην Ελλάδα συνέβη σε ελάχιστες ταινίες. Οι στρατιώτες φόρεσαν αυθεντικές στολές εποχής, πήραν στα χέρια τους σπαθιά, μουσκέτα και καριοφίλια και μετατράπηκαν σε αγωνιστές του ’21.
Ο ρόλος των στρατιωτών στα γυρίσματα
Οι σκηνές που απαιτούσαν εκατοντάδες άνδρες να πολεμούν, να τρέχουν στις πεδιάδες και να συγκρούονται σώμα με σώμα έγιναν πιο αληθοφανείς χάρη στη συμμετοχή των στρατιωτών. Σε αντίθεση με απλούς κομπάρσους, οι στρατιώτες είχαν ήδη βασική στρατιωτική εκπαίδευση, ήξεραν να κρατούν όπλα και να κινούνται πειθαρχημένα σε σχηματισμούς.
Οι συνθήκες, όμως, δεν ήταν εύκολες. Τα γυρίσματα γίνονταν σε φυσικά τοπία, πολλές φορές κάτω από τον καυτό ήλιο και με απαιτήσεις που έκαναν τις μάχες να φαίνονται όσο το δυνατόν πιο αληθινές. Υπάρχουν μαρτυρίες πως κάποιοι στρατιώτες αντιμετώπισαν την όλη διαδικασία σαν μια παράξενη αποστολή, ενώ άλλοι διασκέδασαν με την ευκαιρία να συμμετέχουν σε κάτι που έμοιαζε περισσότερο με περιπέτεια παρά με στρατιωτική εκπαίδευση.
Πώς αντέδρασαν οι στρατιώτες και οι συντελεστές
Η ηθοποιός Κάτια Δανδουλάκη, η οποία συμμετείχε στην ταινία, έχει αναφέρει σε συνεντεύξεις της πως οι στρατιώτες έδιναν μια αυθεντικότητα στις σκηνές μάχης, αλλά μερικοί από αυτούς δεν μπορούσαν να συγκρατήσουν τα γέλια τους ή έβγαιναν από τον ρόλο όταν οι κάμερες δεν εστίαζαν πάνω τους.
Από την άλλη, ο πρωταγωνιστής Δημήτρης Παπαμιχαήλ, που είχε τον κεντρικό ρόλο του Παπαφλέσσα, φαίνεται πως είχε εκφράσει τον ενθουσιασμό του για το γεγονός ότι οι σκηνές έμοιαζαν τόσο πειστικές. Ο ίδιος ήταν γνωστός για τη σοβαρότητα με την οποία έπαιρνε τους ρόλους του, και η παρουσία των στρατιωτών τον βοήθησε να αισθανθεί ακόμα περισσότερο το βάρος της ιστορίας που αφηγούνταν η ταινία.
Η αντίδραση του κοινού και η ιστορική αξία της ταινίας
Όταν η ταινία προβλήθηκε το 1971, πολλοί θεατές εντυπωσιάστηκαν από τις σκηνές μάχης και τον ρεαλισμό τους. Ελάχιστοι γνώριζαν τότε ότι οι «αγωνιστές» που έβλεπαν στην οθόνη ήταν στρατεύσιμοι της εποχής. Η χρήση στρατιωτών σε κινηματογραφικές παραγωγές είναι κάτι που έχει γίνει και σε διεθνείς ταινίες, αλλά στον ελληνικό κινηματογράφο η ταινία «Παπαφλέσσας» αποτελεί ένα σπάνιο παράδειγμα.
