Στη δυτική Μεσόγειο, όπου το φως χάνεται γρήγορα και οι θερμοκρασίες είναι αρκετά χαμηλές την είχαμε πρωτοδεί σε βάθος 30 μέτρων. Εδώ όμως στο νότιο Αιγαίο, το πασίγνωστο για το απέραντο γαλάζιο του, πόσο βαθιά μπορεί να κρύβει την ομορφιά της η κόκκινη γοργόνα, η τόσο ακριβοθώρητη; Η κίτρινη και η λευκή γοργόνα (Eunicellacavolinii, Eunicellasingularis) απαντούν σε βάθη σχετικά μικρά. Σε περιοχές με μικρή διαύγεια μπορούμε να τις δούμε ακόμη και στα 10 μέτρα.
Μέσα από τη δική μας εμπειρία και με οδηγό το ναυτικό χάρτη, αποφασίζουμε να προσπαθήσουμε να απαντήσουμε στο ερώτημα. Είμαστε έτοιμοι για την κατάδυση με το βυθοσκάφος «Θέης». Βρισκόμαστε μπροστά σε ένα σχεδόν κατακόρυφο πρανές με κλίση όχι λιγότερη των 80ο για περισσότερα από 500 μέτρα βάθος. Οι απότομες κλίσεις συχνά συνοδεύονται από την ύπαρξη ρευμάτων, παρέχοντας τις ιδανικές συνθήκες για την ανάπτυξη της γοργόνας. Το σκηνικό είναι έτοιμο. Αναζητούμε μόνο τον πρωταγωνιστή.
Σαράντα λεπτά κατάδυσης. Σαράντα λεπτά σταδιακής εξασθένησης του φωτός. Στα 200 μέτρα μπορείς ακόμη να διακρίνεις μια υποψία λάμψης αν στρέψεις προς την επιφάνεια. Έπειτα χάος. Το βάθος της κατάδυσης προσδιορίζεται στα 573μ. όταν αγγίζουμε το βυθό.
Επιτέλους αρχίζουμε το σκαρφάλωμα.Μέχρι τα 300 μέτρα είναι ελάχιστοι οι οργανισμοί που έχουμε συναντήσει.
Η επιφάνεια που ανεβαίνουμε παραμένει σχεδόν κάθετη και λεία σαν καθρέπτης έως και τα 187 μέτρα, όταν κάποιες εξάρσεις κάνουν την πρώτη τους εμφάνιση. Κάπου εδώ, η ζωή αρχίζει να αποκτάει κίνηση και χρώμα. Μερικά είδη σφουγγαριών, περισσότεροι αστερίες, μεγαλύτερα κοπάδια ψαριών δίνουν την εικόνα μιας βιοκοινωνίας που είναι διεθνών γνωστή ως «κοραλλιογενής» από το γαλλικό όρο «coralligene». Αυτό δε σημαίνει ότι η βιοκοινωνία έχει κτιστεί από τα κοράλλια, κατ’ αναλογία με τους κοραλλιογενείς υφάλους των τροπικών. Το δομικό στοιχείο της βιοκοινωνίας είναι οι κόκκινες κρούστες ροδοφυκών.
Γύρω στα 105 μέτρα βρισκόμαστε μέσα σε έναν «κήπο» από γοργόνες! Κόκκινα, μοβ, και πορτοκαλόχρωμα κλαδιά μας περιβάλλουν. Λευκοί πολύποδες πάνω στα κλαδιά κινούνται αργά αναζητώντας, στα τυφλά, τα σωματίδια – τροφή που μεταφέρονται από το ρεύμα.
Τόσο έντονα χρώματα μέσα στο σκοτάδι μοιάζει παράλογο!
Μήπως τα χρώματα μάλλον δεν έγιναν για να τα βλέπουμε; Εδώ όπου το φως είναι ακόμα ελάχιστο για την επιβίωση των ανταγωνιστικών φυκιών, οι γοργόνες φαίνεται να χτίζουν ανενόχλητες το μαγικό τους βασίλειο. Ο πρωταγωνιστής βρέθηκε: μπροστά μας ένας υγιέστατος πληθυσμός του είδους Paramuriceaclavala, της κόκκινης γοργόνας. Αξίζει να πούμε εδώ δύο λόγια για τα κοράλλια γενικότερα. Αν και περιλαμβάνονται στους πιο φημισμένους θαμώνες των βυθών, υπάρχει μια γενική σύγχυση ως προς το τι ακριβώς είναι και που ζουν οι οργανισμοί αυτοί. Κατ’ αρχάς, πρόκειται για ζώα. Ανήκουν στο φύλο των κνιδόζωων (Cnidaria) και είναι στενοί συγγενείς της γνωστής μας θαλάσσιας ανεμώνης. Αυτή η συγγένεια άλλωστε εξηγεί και τη λανθασμένη εντύπωση λουλουδιού (ή δέντρου) που τείνει να μας προκαλεί η θέα των κοραλλιών.
Αν και δεν είναι σπάνια τα μονήρη είδη, τα κοράλλια ζουν κυρίως σε αποικίες. Η βάση αυτών των αποικιών είναι ο πολύποδας, μια μικροσκοπική ανεμώνη συνήθως εξακτινωτής (εξακοράλλια) ή οκτακτινωτής (οκτακοράλλια) συμμετρίας. Ο κάθε πολύποδας καταλαμβάνει έναν από τους δεκάδες ή εκατοντάδες πόρους (οπές) του σκελετού της αποικίας, από τον οποίο αναδύεται όταν επιζητά να τραφεί και στον οποίο καταφεύγει όταν αναζητά προστασία. Η γέννηση ενός νέου πολύποδα συνεπάγεται την ανάπτυξη του σκελετού, και ως εκ τούτου την επέκταση της αποικίας (το μεγάλωνα του κοραλλιού).
Συνήθως η λέξη κοράλλι μας παραπέμπει αυτόματα στους τροπικούς υφάλους.. Ο σχηματισμός των υφάλων ωστόσο είναι μια συνάρτηση πολλών παραγόντων των (θερμοκρασία, αλατότητα, τροφικό καθεστώς κ.α.) που δεν ευνοείται στη Μεσόγειο. Οι περιορισμοί αυτοί, όμως, δεν ισχύουν και Για τα μη ερματυπικά κοράλλια. Από τους ομορφότερους αντιπροσώπους των κοραλλιών αυτών είναι αναμφισβήτητα γοργόνες αποικιακά κοράλλια με κεράτινο σκελετό και πολύπλοκες διακλαδώσεις που σχηματίζουν μεγάλες βεντάλιες των πιο εντυπωσιακών χρωμάτων.
Ας συνεχίσουμε την υποθαλάσσια περιπλάνησή μας. Μπροστά μας πολυάσχολα σμήνη από πορτοκαλιά ψαράκια Anthiasanthias(κρεμμύδια) θυμίζουν πεταλουδίτσες από κλαδί σε κλαδί. Μια απίστευτη ποικιλία σφουγγαριών, ασκιδών, βρυοζώων, αστεριών και ροδοφυκών συμπληρώνει το παραμυθένιο πολύχρωμο σκηνικό.
Η περίπλοκη και συνεχώς εξελισσόμενη δομή της κάθε αποικίας ξεδιπλώνεται σ’ ένα μοναδικό επίπεδο, κάθετο πάντα στο επικρατές ρεύμα, με τρόπο ώστε ο κάθε ένας από τους μικρούς αποίκους να έχει ισότιμη πρόσβαση στο ζωοδότη αυτόν «ποταμό».
Κοιτώντας προς τα επάνω βλέπουμε τελείως κάθετα να προεξέχουν οι γοργόνες, μερικές φορές δίνοντας τα όρια του «κήπου». Οι κεραίες των πολυπόδων εκτείνονται προς άγραν του πολυπόθητου «μάννα εξ ουρανού». Αν τα κοράλλια των τροπικών είναι ως επί το πλείστον «αγρότες», οι απρόσιτοι βυθοί της Μεσογείου ανήκουν αποκλειστικά στους «κυνηγούς» και τους «τροφοσυλλέκτες» Ο «κήπος» είναι εντοπισμένος σημειακά. Λίγο πιο νότια, λίγο πιο βόρεια δεν θα μπορούσε να εντοπιστεί…
Η συνάντηση με την κόκκινη γοργόνα μας έχει γοητεύσει. Επί δύο ώρες «βολτάρουμε» στα μονοπάτια των «κήπων» της. Η εντολή ανάδυσης όμως από το «Αιγαίο» μας υπενθυμίζει την επιστροφή μας από «τη χώρα των θαυμάτων»…
