Η αξεπέραστη «Ρόζα» σε ποίηση Άλκη Αλκαίου και μελοποίηση Θάνου Μικρούτσικου που σημαδεύτηκε από τη φωνή ενός ακόμα μεγάλου, του Δημήτρη Μητροπάνου, περιλαμβάνεται στο δίσκο «Στου Αιώνα Την Παράγκα» που κυκλοφόρησε τον Απρίλιο του 1996 από τη Minos και αποτελεί σταθμό στην ελληνική δισκογραφία.
Το συγκεκριμένο τραγούδι που τραγούδησε όλη η Ελλάδα (μαζί με τα υπόλοιπα του άλμπουμ) και θύμισε στο κοινό ότι ο Δημήτρης Μητροπάνος είναι ένας από τους κορυφαίους τραγουδιστές της χώρας, παρέμεινε ξεχασμένο στο συρτάρι του Μικρούτσικου για περίπου μια δεκαετία.
Στο βιβλίο του Οδυσσέα Ιωάννου «Ο Θάνος Κι Ο Μικρούτσικος: Μια Αυτοβιογραφία Μέσα Από 24 Συναντήσεις» που κυκλοφόρησε το 2011 από τις εκδόσεις Πατάκη, ο Ιωάννου σημειώνει: «Ο Θάνος παραδέχεται πως, αν δεν είχε προηγηθεί η πρόσφατη -τότε- συνεργασία του Μητροπάνου με τον Μάριο Τόκα, δύσκολα θα αποφάσιζε αυτήν τη δουλειά. Αισθάνθηκε πως, μετά τα τραγούδια του Τόκα, η απόσταση είχε μικρύνει».
Μέσα στις σελίδες του βιβλίου ο ίδιος ο μουσικοσυνθέτης αποκαλύπτει ότι το τραγούδι είχε ακούσει και η Χάρις Αλεξίου το 1986 όταν ηχογραφούσε το «Η Αγάπη Είναι Ζάλη». Ωστόσο το κομμάτι δεν άρεσε στην Αλεξίου και αρνήθηκε να το πει.
«Είχαμε ξεκινήσει να ψάχνουμε το υλικό για τον δίσκο με τον Μητροπάνο. Είχα γράψει κασέτες με τραγούδια σε στίχους του Αλκαίου, του Λαχά, του Κακουλίδη… Ήταν περίπου είκοσι έξι τραγούδια, ορισμένα παλαιότερα, αλλά τα περισσότερα τα είχα γράψει ειδικά για αυτόν τον δίσκο. Ανάμεσα στα παλαιότερα ήταν και η “Ρόζα”, τραγούδι γραμμένο το 1986. Τη “Ρόζα” την είχα σε μια πολύ κακή ηχογράφηση, την οποία μόλις άκουσε ο Ηλίας Μπενέτος -παραγωγός του δίσκου- ενθουσιάστηκε.
Συναντιόμασταν με τον Μητροπάνο τέσσερις -πέντε φορές την εβδομάδα στο σπίτι μου προβάροντας τα τραγούδια. Εκείνο που θυμάμαι είναι πως, όταν ερχόταν ο Μήτσος στο σπίτι, η ατμόσφαιρα ήταν πάντα πολύ ζεστή.
Οι ηχογραφήσεις ξεκίνησαν το καλοκαίρι του 1996. Η “Ρόζα” μας παίδεψε πολύ στο στούντιο. Δεν μπορούσαμε να βρούμε τον τρόπο που θα έπαιζαν τα τύμπανα. Ήμαστε έξι ώρες και προσπαθούσαμε να βρούμε κάτι που θα με ικανοποιούσε. Ντράμερ ήταν ο σπουδαίος μουσικός Νίκος Καπηλίδης. Δεν ήθελα τα τυπικά χτυπήματα του ζεϊμπέκικου.
Κάποια στιγμή, ζητάω από τον Καπηλίδη να βγάλει το πουκάμισό του! “Σοβαρολογείτε;” μου λέει. “Απολύτως” του απαντάω. Βγάζει το πουκάμισο και ζητάω αν υπάρχει στο στούντιο καμιά προβιά για να φορέσει! Προβιά, βέβαια, δεν βρήκαμε, αλλά λέω στον Καπηλίδη να σκεφτεί ότι είναι ένας Βίκινγκ και να παίξει το κομμάτι όπως θα έπαιζε το ζεϊμπέκικο ένας Βίκινγκ. Τα κατάφερε απόλυτα».
Ο Μικρούτσικος θυμάται επίσης πόσο δυσκολεύτηκε ο Δημήτρης Μητροπάνος να ερμηνεύσει το τραγούδι στο στούντιο σε σημείο η φωνή του να μην βγαίνει με τίποτα από το… τρακ! Χάρη όμως στον παραγωγό Ηλία Μπενέτο και στο «ψυχολογικό ντοπάρισμα» που έκανε στον Μητροπάνο, όλα πήγαν καλά.
Ο συνθέτης θυμάται το τρακ του Μητροπάνου: «Ολοκληρώθηκαν οι ορχήστρες και ένα μεσημέρι ξεκίνησε να ηχογραφεί ο Μητροπάνος. Όμως η φωνή του δεν έβγαινε με τίποτα. Μετά από τρεις ώρες σταματήσαμε. Τα ίδια και την επομένη, τα ίδια και τη μεθεπομένη. Επί δυο εβδομάδες δεν μπορούσε να τραγουδήσει. Εκ των υστέρων, αποκαλύφτηκε πως είχε τρακ!».
Πολλοί θεωρούν ότι η «Ρόζα» που αναφέρει ο Αλκαίος στο τραγούδι είναι η Ρόζα Λούξεμπουργκ. Σε συνέντευξή του στην «Αυγή» το 2014 ο Μικρούτσικος είπε: «Δεν θέλησε ποτέ, μα ποτέ, όσες φορές και αν τον ρώτησα να μου πει, αλλά προσωπικά είμαι εκατό τοις εκατό σίγουρος ότι ναι, είναι! Κάποιο πολύ κοντινό του πρόσωπο μου είχε πει ότι κάποτε υπήρχε στην ζωή του μία Ρόζα αλλά για εμένα αναμφίβολα το τραγούδι έχει γραφτεί για την Λούξεμπουργκ. Το αποδεικνύει νομίζω και ο συγκλονιστικός στίχος “πώς η ανάγκη γίνεται Ιστορία / πώς η Ιστορία γίνεται σιωπή” ο οποίος συνοψίζει την συγκυρία καλύτερα από οποιονδήποτε άλλο στην ελληνική γλώσσα!».
Όσο για το επίσης εμβληματικό «Πάντα Γελαστοί» πρέπει να σημειώσουμε ότι όπως είχε αποκαλύψει στο βιβλίο ο Μικρούτσικος, το τραγούδι μπήκε την στο δίσκο την τελευταία στιγμή και ενώ το άλμπουμ βρισκόταν στη διαδικασία του remix. Ο συνθέτης που ολοκλήρωσε το κομμάτι εκείνη την περίοδο θεώρησε πως έπρεπε οπωσδήποτε να μπει στο άλμπουμ και έτσι και συνέβη.
«Τον δίσκο “Στου αιώνα την παράγκα” τον “βάφτισε” ο Λάκης Λαζόπουλος, από ένα στίχο του Άλκη Αλκαίου. Σε εκείνον τον δίσκο θεωρώ πως βρήκα τον κατάλληλο ερμηνευτή την κατάλληλη στιγμή. Αισθανόμασταν πως κάτι δυνατό μάς συνέβαινε. Λίγες φορές το έχω νιώσει αυτό στη ζωή μου στο στούντιο».
Ο Θάνος Μικρούτσικος καταλήγει για τα τραγούδια του δίσκου: «Η θεωρία μου είναι πως τα τραγούδια που “γράφουν” μέσα μας είναι εκείνα που έχουν να κάνουν με προσωπικές ή ακόμη και με συλλογικές μνήμες. Όμως όταν μπαίνει στο κόλπο και η επόμενη γενιά –που δεν έχει μνήμες από την εποχή της κυκλοφορίας του τραγουδιού-, τότε μόνο μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα πως ο χρόνος μίλησε!».
