Ηνέα σειρά της ΕΡΤ «Η Παραλία» μας ταξιδεύει κάθε βράδυ στα Μάταλα της Κρήτης το 1969 όταν η παραλία έσφυζε από ζωή αφού είχε γίνει τόπος διαμονής πολλών χίπις που είχαν έρθει από πολλές χώρες του κόσμου. Η κοινότητα που είχε διαμορφωθεί αποτελούσε κάθε καλοκαίρι πόλο έλξης για χιλιάδες «Παιδιά των Λουλουδιών» που ήθελαν να δουν τι συμβαίνει στα Μάταλα.
Τα Μάταλα βρίσκονται σε απόσταση 70 χιλιομέτρων από την πόλη του Ηρακλείου στο φυσικό λιμανάκι στον κόλπο της Μεσσαράς με την παραλία να κατοικείται ήδη από την αρχαιότητα. Το συνολικό μήκος της είναι 250 μέτρα και αποτελείται από άμμο και βότσαλα, ενώ της έχει απονεμηθεί μπλε σημαία.
Προστατεύεται δε στα πλαίσια του Natura 2000, ενός Παγκόσμιου δικτύου για τις προστατευόμενες περιοχές που καθιερώνονται για να βεβαιώσουν τη μακροπρόθεσμη επιβίωση αυτών.
Οι σκαλιστές σπηλιές που βλέπει κανείς στην παραλία λαξεύτηκαν από ανθρώπινο χέρι πριν από χιλιάδες χρόνια και εικάζεται ότι χρησιμοποιήθηκαν ως κατοικίες, αλλά και σαν τάφοι κατά τη διάρκεια των ρωμαϊκών χρόνων.
Μάλιστα, ήταν το επίνειο της Γόρτυνας κατά την ίδια χρονική περίοδο, αλλά και τόπος μυστικής λατρείας από τους πρώτους χριστιανούς. Να αναφερθεί ακόμα ότι κατά τη μινωική περίοδο, τα Μάταλα ήταν επίνειο της Φαιστού και εδώ ναυάγησαν, σύμφωνα με την Οδύσσεια, τα πλοία του Μενελάου.
Τα Μάταλα στην ελληνική μυθολογία
Στην ελληνική μυθολογία τα Μάταλα σχετίζονται με την αρπαγή της Ευρώπης από τον Δία. Σύμφωνα με τον μύθο, η Ευρώπη, η οποία ήταν μια πολύ όμορφη γυναίκα, μάζευε άνθη με τις φίλες της σε ένα αγρό ώσπου την είδε ο Δίας και θαμπώθηκε από την ομορφιά της.
Στον ιερό πλάτανο ο Δίας της φανερώθηκε, ενώ την έκανε μητέρα τριών παιδιών. Ακόμα της χάρισε τρία δώρα: τον Τάλω – ο φύλακας της Κρήτης -, ένα κυνηγόσκυλο που έπιανε πάντα το θήραμα του και ένα όπλο που δεν αστοχούσε ποτέ. Την αποκατέστησε δε παντρεύοντάς τη με τον βασιλιά της Κρήτης, Αστερίωνα, ο οποίος υιοθέτησε τα παιδιά του Δία.
Πώς αναδείχθηκε σε καταφύγιο των χίπις
Όπως ανέφερε η εκπομπή της ΕΡΤ, «Στούντιο 4»: «Δούλευαν για να μπορούν να αγοράζουν κάποια πράγματα, αλλά όχι πολλά γιατί δεν τα χρειάζονταν ούτως ή άλλως. Ψάρευαν για να φάνε, μαγείρευαν σε γκαζιέρες, χρησιμοποιούσαν λάμπες υγραερίου, αλλά κυρίως έπιναν, έτρωγαν, έκαναν διάφορες ουσίες, ενώ υπήρχε πολλή αγάπη. Κυκλοφορούσαν γυμνοί ή ημίγυμνοι».
Ο λόγος που είχαν αποφασίσει να εγκατασταθούν στα Μάταλα ήταν το γεγονός ότι ένιωθαν «μια γενικότερη απογοήτευση από το πολιτικό σύστημα σε όλο τον κόσμο, ήταν κατά του ρατσισμού, του ιμπεριαλισμού, των πολέμων και όλων όσων ταλάνιζαν την ανθρωπότητα τότε».
Υπολογίζεται ότι στις σπηλιές κατοικούσαν μόνιμα περίπου 100 άτομα, ενώ τα καλοκαίρια την επισκέπτονταν περίπου 100.000 άτομα. Μεταξύ των επισκεπτών ήταν και πολλοί διάσημοι τραγουδιστές, όπως η Τζάνις Τζόπλιν, ο Μπομπ Ντίλαν και Τζόνι Μίτσελ, οι οποίοι έμειναν για λίγο καιρό μαζί με τους χίπηδες και εμπνεύστηκαν για να γράψουν τραγούδια, όπως το «Carey» της τελευταίας.
Το 1968 το αμερικανικό περιοδικό «Life» φιλοξένησε στο εξώφυλλό του τις σπηλιές και τους χίπις και τα Μάταλα γίνονται γνωστά παγκοσμίως με αποτέλεσμα να σημειωθεί «έκρηξη» στον αριθμό των επισκεπτών.
Την ίδια στιγμή οι ελληνικές εφημερίδες χαρακτηρίζουν τους χίπις «ανώμαλους, βρωμερούς», ενώ έγραφαν ότι «τα φρικιά προσπαθούν να εγκαθιδρύσουν τρίτο φύλο».
Ύστερα από εισαγγελική έρευνα, γίνονται οι πρώτες αιφνιδιαστικές επιχειρήσεις στις σπηλιές από την Αστυνομία και συλλαμβάνονται οι πρώτοι χίπις για κατοχή ναρκωτικών.
Την ίδια στιγμή οι Αρχές είχαν διαμηνύσει ότι όσοι χίπις έμεναν εκεί, μπορούσαν να παραμείνουν, αλλά εάν έφευγαν, δεν θα μπορούσαν να γυρίσουν στην παραλία.
Στις αρχές του ’70 κυκλοφόρησαν fake news που έκαναν λόγο για παγκόσμιο συνέδριο των χίπις στα Μάταλα. Αυτή ήταν η αρχή του τέλους. Ο αριθμός των μόνιμων κατοίκων στις σπηλιές μειώθηκε δραστικά και τελικά οι σπηλιές έκλεισαν το 1977 ύστερα και από παρέμβαση της Εκκλησίας. Πλέον έμεναν ελάχιστοι άνθρωποι μόνιμα εκεί.
Κάποιοι χίπις μεταφέρθηκαν σε άλλα μέρη της Κρήτης, ενώ κάποιοι πήγαν στην Ίο. Πάντως, τα «Παιδιά των Λουλουδιών» άφησαν το μήνυμά τους, γραμμένο σε έναν τοίχο απέναντι από την παραλία, το οποίο ανέφερε: «Today is Life, Tomorrow Never Comes». Λέγεται ότι αυτό το μήνυμα γράφτηκε σαν καλωσόρισμα στον Τζορτζ Χάρισον των Beatles.
Όπως αναφέρθηκε στον αέρα του «Στούντιο 4», ο αστικός μύθος θέλει τον τότε Πρόεδρο των ΗΠΑ, Ρίτσαρντ Νίξον, να δίνει εντολή για να κλείσουν οι σπηλιές επειδή εκεί φέρονταν να είχαν βρει καταφύγιο πολλοί Αμερικανοί προκειμένου να γλυτώσουν και να μην πάνε στον πόλεμο στο Βιετνάμ.
Η θρυλική ελιά – έργο τέχνης ηλικίας 600 ετών
Την πλατεία των Ματάλων κοσμεί και μια ελιά, ηλικίας 600 ετών και ύψους 6 μέτρων, η οποία προοριζόταν για καυσόξυλα, αλλά φιλοτεχνήθηκε από τον κρητικό καλλιτέχνη, Σπύρο Στεφανάκη από το 2009 έως το 2011 και συμβολίζει την ίδια τη ζωή.
Πάνω της είναι σκαλισμένα τα πρόσωπα τεσσάρων θεοτήτων: του Δία, του Ποσειδώνα, του Διόνυσου και του Ερμή. Στο εσωτερικό δε των κλαδιών αναγράφεται το ρητό του Ηράκλειτου «τα πάντα ρει», αλλά και οι λέξεις: ειρήνη, αγάπη, ευτυχία, ελπίδα.
