Ο Νίκος Τσέγκας ή Τζέκας από τη Γραμβούσα. Η ύπαρξη και η προσφορά του δεν είναι γνωστή σε αυτό που ονομάζουμε “ευρύ κοινό”. Όμως είναι σπουδαία! Ο Νίκος Τσέγκας ή Τζέκας όπως ήταν πιο γνωστός, ήταν ένας αφανής εργάτης της κρητικής μουσικής, που δημιουργούσε πολλές μελωδίες μόνο με το στόμα του!
Άλλωστε δεν ήξερε να παίζει κανένα μουσικό όργανο. Κι όμως είναι δικές του μερικές από τις πιο γνωστές μελωδίες της κρητικής μουσικής.
Ήταν από τη Γραμβούσα, ψαράς, με λατρεία στη μουσική. Συχνά καθόταν στο καφενείο και σιγοτραγουδούσε έναν σκοπό που τον έκανε στη συνέχεια τραγούδι.
Παρότι λάτρευε, εκτός από την κρητική μουσική, τη θάλασσα, βρήκε το θάνατο μέσα στα κύματα, το 1966, σε ηλικία 66 ετών.
Μερικά στοιχεία της ζωής του μεταφέρουμε από το crete.mmx.gr:
Ο Νικόλαος Τσέγκας (γνωστός ως Τζέκας), ο αφανής αυτός καλλιτέχνης που μόνο με το στόμα του δημιούργησε πολλές μελωδίες της κρητικής μουσικής! Ο Νικόλαος Τσέγκας (γνωστός ως Τζέκας) γεννήθηκε το 1900 και έζησε στη Γραμπούσα Κισσάμου, στη θάλασσα της οποίας άσκησε το επάγγελμα του ψαρά. Στην ίδια θάλασσα χάθηκε το 1966 σε φοβερή θαλασσοταραχή, παρά τις απελπισμένες προσπάθειες της γυναίκας του Μαρίας Τσέγκα να τον σώσει πάνω στη βάρκα τους, τον «Κυριάκο».
Βαθύς μερακλής και μποέμ της αποχής του, είχε την ικανότητα να συνθέτει σκοπούς, παρόλο που δεν έπαιζε κανένα μουσικό όργανο. Τσι σκοπούς του (που είναι συρτά, η κυρίαρχη μουσική έκφραση της επαρχίας Κισάμου) τους μάθαινε στους βιολάτορες και τους λαγουθιέρηδες της περιοχής, μεταξύ των οποίων οι μεγάλοι Γ. Μαριάνος, Ν. Χάρχαλης και Γ. Κουτσουρέλης, σφυρίζοντας ή παίζοντας «μπουκόλυρα», δηλ. μιμούμενος τον ήχο της λύρας με το στόμα.
Η προσφορά του στη μουσική παράδοση της δυτικής Κρήτης είναι σημαντική και προέρχεται μόνο από το μεράκι του, χωρίς το παραμικρό ίχνος επαγγελματισμού. Ανάμεσα στα συρτά του ο «Κακαράπης» (ή «Κακράπης», από τοπωνύμιο στη θάλασσα της Γραμπούσας), ένα από τα πιο περίπλοκα και δύσκολα κρητικά τραγούδια (ηχογραφήθηκε κατά καιρούς από τον “Μπαρμπούνι”, γνωστό και ως “Μπεμπέκα”, που λέγεται ότι γράφτηκε από τον ενθουσιασμό του για ένα μεγαλόπρεπο μπαρμπούνι που είχε πιάσει, με την αρχική μαντινάδα:
“Μπαρμπούνι μου θαλασσινό και κόκκινό μου ψάρι,
εγώ ‘μαι που σε ψάρεψα κι άλλος δε θα σε πάρει”
Μια γνωστή ιστορία για το πως έβγαζε σκοπούς: Μια μέρα ο χωροφύλακας στη Κίσαμο είχε διάφορες δουλειές κι επηγαινοερχότανε στο μεγάλο κεντρικό δρόμο όλο το πρωί. Νωρίς το πρωί, εξάνοιξε το Τζέγκα να κάθεται σκυφτός έξω απο ένα καφενείο, μέσα στη κάπα του, κουκουλομένο, να καπνίζει και να κοιτάζει το έδαφος σκεφτικός μέσα στο ψιλόβροχο. Το μεσημέρι σαν επέρασε για πολλοστή φορά και το ξανάδε, σταματά και πάει και του λέει:
-Μπρε συ Νίκολη, ήντα ‘παθες; Ετρεζάθηκες και κάθεσαι έτουδα στο κρύο και τη βροχή;
Πετιέτε λοιπόν κι ο Τζέγκας, νευριασμένος, σαν το ελατήριο απάνω και του λέει:
-Ήντα μου ‘κανες βρε κι έχασα το σκοπό!!!
Υπάρχει και η μαντινάδα:
“Γραμπούσα μαύρα να ντυθείς
σαν αποθάνει ο Τζέγκας.
Εκενιός απου σε ψάρευε
εκενιός απου σε γλέντα…”
