Το κλάδεμα είναι η καλλιεργητική πρακτική που έχει τη μεγαλύτερη επίδραση στη βλαστική-παραγωγική ισορροπία των ελαιόδεντρων. Επιπλέον, η πρακτική αυτή επηρεάζει σημαντικά το συνολικό κόστος καλλιέργειας, αντιπροσωπεύοντας το 15-30 % των συνολικών δαπανών.
Προκειμένου να μειωθεί αυτό το κόστος, λόγω των υψηλών τιμών του εργατικού δυναμικού, συχνά εφαρμόζεται το διετές, τριετές ή/και πολυετές κλάδεμα, αντί του ετήσιου. Πολλοί ελαιοπαραγωγοί, ιδίως αυτοί που διαθέτουν μεγάλο αριθμό καλλιεργήσιμων εκτάσεων, υιοθετούν πλέον το διετές κλάδεμα, το οποίο συνήθως εφαρμόζεται με μεγαλύτερη ένταση συγκριτικά με το ετήσιο κλάδεμα. Η καλλιεργητική αυτή τεχνική προάγει το σχηματισμό μεγαλύτερων σε μέγεθος βλαστών στα δέντρα, ιδίως στους κύριους-κεντρικούς κλαδίσκους στο κεντρικό τμήμα της κόμης. Η πρακτική αυτή οδήγησε στην εξάλειψη αυτών των βλαστών το καλοκαίρι του έτους που δεν κλαδεύεται, αντί να περιμένει τον επόμενο χειμώνα. Μέσω αυτής της καλλιεργητικής πρακτικής-τεχνικής τροποποιείται η φυλλική επιφάνεια ανά δέντρο συνεπώς και το φως που διεισδύει στο εσωτερικό της κόμης, επηρεάζοντας ενδεχομένως τη φωτοσυνθετική δραστηριότητα, την παραγωγή ή/και αξιοποίηση των ουσιών καθώς και τον όγκο των διαλυμάτων (θρέψης ή/και φυτοπροστατευτικών προϊόντων) που εφαρμόζονται μέσω της διαδικασίας του ψεκασμού.
Η ποσότητα των φύλλων επηρεάζει σαφώς την κατανάλωση νερού από τα δέντρα και, επομένως, την υδατική του κατάσταση. Ωστόσο, οι έρευνες που σχετίζονται με αυτά τα ζητήματα είναι λιγοστές συνεπώς δεν δύναται να διεξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα. Επιπλέον, οι διακυμάνσεις στη φυλλική επιφάνεια ανά δέντρο θα μπορούσαν να επηρεάσουν την ποιότητα του ελαιόλαδου. Στην πραγματικότητα, η ποσότητα των φύλλων που απορροφούν την ηλιακή ακτινοβολία, η ποσότητα των διαθέσιμων αφομοιώσιμων ουσιών καθώς και οι υδατικές σχέσεις, μπορούν να επηρεάσουν τη σύνθεση του ελαιόλαδου.
Το 2017 διεξήχθη έρευνα στην κεντρική Ιταλία, σε ελαιώνα με ενήλικα δέντρα της ποικιλίας Leccino, με αποστάσεις φύτευσης 5m×5m, και τα ελαιόδεντρα κλαδεύονται ανά διετία. Σκοπός της μελέτης ήταν η εκτίμηση των επιπτώσεων του θερινού κλαδέματος, συγκεκριμένα της εξάλειψης των βλαστών στο κεντρικό τμήμα της κόμης κατά το έτος μη κλαδέματος, της υδατικής κατάστασης και της φυσιολογίας των φύλλων, στην απόδοση ανά δέντρο, καθώς και τα χαρακτηριστικά του καρπού και η ποιότητα του ελαιόλαδου. Ως μάρτυρες χρησιμοποιήθηκαν μη κλαδεμένα δέντρα.
Κατά τη χρονική περίοδο της έρευνας (Ιούλιος-Οκτώβριος), το ύψος των βροχοπτώσεων κυμαινόταν σε χαμηλά επίπεδα, κάτω από 100 mm, και ο ελαιώνας δεν αρδευόταν (ξηρικός). Κατά την καλοκαιρινή περίοδο, τα φύλλα των καλοκαιρινά κλαδεμένων δέντρων διέθεταν υψηλότερη σχετική περιεκτικότητα σε νερό (RWC) και μεγαλύτερη φωτοσυνθετική δραστηριότητα συγκριτικά με τα δέντρα μάρτυρες. Τα καλοκαιρινά κλαδεμένα δέντρα είχαν παρόμοια απόδοση, αλλά υψηλότερη περιεκτικότητα σε λάδι σε ξηρό βάρος. Οι ποιοτικές παράμετροι του ελαιόλαδου (ελεύθερη οξύτητα, τιμή υπεροξειδίου και φασματοφωτομετρικές απορροφήσεις στο υπεριώδες) ήταν παρόμοιες, ενώ η συνολική περιεκτικότητα σε φαινολικές ενώσεις ήταν υψηλότερη στα δέντρα ελέγχου. Τα καλοκαιρινά κλαδεμένα δέντρα είχαν παρόμοια απόδοση, αλλά υψηλότερη περιεκτικότητα σε λάδι σε ξηρό βάρος. Οι ποιοτικές παράμετροι του ελαιόλαδου (οξύτητα, τιμή υπεροξειδίου και φασματοφωτομετρικές απορροφήσεις στο υπεριώδες) ήταν παρόμοιες, ενώ η συνολική περιεκτικότητα σε φαινολικές ενώσεις ήταν υψηλότερη στα δέντρα μάρτυρες. Τα ελαιόλαδα από τα καλοκαιρινά κλαδεμένα δέντρα ήταν περισσότερο αρωματικά και φρουτώδη και λιγότερο πικρά και πικάντικα συγκριτικά με τα ελαιόλαδα από τα δέντρα μάρτυρες.
 |
| Εικόνα 1. Εξέλιξη της σχετικής περιεκτικότητας σε νερό (RWC) των φύλλων στα καλοκαιρινά κλαδεμένα δέντρα και στα μη κλαδεμένα δέντρα (έλεγχος) κατά την εξεταζόμενη περίοδο (Ιούλιος-Οκτώβριος 2017). Οι ράβδοι υποδεικνύουν τα τυπικά σφάλματα. Για κάθε χρόνο μέτρησης, οι μέσοι όροι που συνοδεύονται από διαφορετικά γράμματα διαφέρουν σημαντικά για P ≤ 0,05 |
 |
| Εικόνα 2. Εξέλιξη της καθαρής φωτοσύνθεσης, της διαπνοής, της στοματικής αγωγιμότητας και της διακυτταρικής συγκέντρωσης CO2 σε πλήρως ανεπτυγμένα φύλλα καλοκαιρινών κλαδεμένων δέντρων και μη κλαδεμένων δέντρων (έλεγχος). Οι ράβδοι υποδεικνύουν τα τυπικά σφάλματα. Για κάθε χρόνο μέτρησης, οι μέσοι όροι που συνοδεύονται από διαφορετικά γράμματα διαφέρουν σημαντικά για P ≤ 0,05. |
 |
| Πίνακας 1. Απόδοση ανά δέντρο και χαρακτηριστικά των καρπών κατά τη συγκομιδή (τέλος Οκτωβρίου). Μέσοι όροι ± τυπικό σφάλμα |
 |
| Πίνακας 2. Βασικά ποιοτικά χαρακτηριστικά του ελαίου. Μέσοι όροι ± τυπικό σφάλμα |
 |
| Πίνακας 3. Αισθητηριακά χαρακτηριστικά των ελαίων – θετικά χαρακτηριστικά. Μέσοι όροι ± τυπικό σφάλμα |
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι σε περιπτώσεις που παρατηρήθηκε σημαντικός σχηματισμός βλαστοφόρων κλαδίσκων, όπως στην περίπτωση των διετών ή/και τριετών, το θερινό κλάδεμα μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση της υδατικής κατάστασης των δέντρων και της φυσιολογικής κατάστασης, ευνοώντας τη φωτοσυνθετική δραστηριότητα. Η καλλιεργητική αυτή πρακτική φέρει επιπτώσεις στην περιεκτικότητα των καρπών σε ελαιόλαδο καθώς και στην ποιότητα του ελαιόλαδου, παράγοντας περισσότερο αρωματικό και λιγότερο πικρό και πικάντικο ελαιόλαδο. Το θερινό κλάδεμα μπορεί να έχει αποτελέσματα παρόμοια με την άρδευση.
Πηγές
– Cinosi N., Moricori F., Farinelli D., Marchionni D., Lodolini E.M., Rosati A., Famiani F. (2024). Effects of summer pruning on the water status and physiology of olive trees and on fruit characteristics and oil quality. Scientia Horticulturae, Volume 324, 15 January 2024, 112612.
– Cinosi, N., Urbani, S., Marchionni, D., Paoletti, A., Esposto, S., Lodolini, E.M., Rosati, A., Servili, M., Famiani, F., 2022. Effects of pruning intensity on water relations and vegetative-reproductive activities of adult olive trees. Abstract book V Convegno Nazionale Olivo e Olio – Società Italiana di Ortoflorofrutticoltura – SOI – Alghero, 21. Italy.
– Cuccu R., Caruso G., Gennai C., Esposto S., Urbani S., Servili M., (2019). Fruit growth, yield and oil quality changes induced by deficit irrigation at different stages of olive fruit development. Agricultural Water Management, Volume 212, 1 February 2019, Pages 88-98.
– Caruso, G., Gucci, R., Urbani, S, Esposto, S., Taticchi, A., Di Maio, I., Selvaggini, R., and Servili, M. (2014). Effect of different irrigation volumes during fruit development on quality of virgin olive oil of cv. Frantoio. Agric. Water Manage. 134: 94-103.
– R. Gucci, G. Caruso, C. Gennai, S. Esposto, S. Urbani, M. Servili, (2019). Fruit growth, yield and oil quality changes induced by deficit irrigation at different stages of olive fruit development. Agric. Water Manag., 212 (2019), pp. 88-98, 10.1016/j.agwat.2018.08.022.
– F. Famiani, N. Cinosi, P. Proietti, T. Caruso, D. Neri, P. Pierantozzi, M.Msallem, E.M. Lodolini, (2023). Olive training systems and pruning, in Fabbri, A., Baldoni, L., Caruso, T., Famiani, F. (Eds.), The Olive: Botany and Production, CABI, Wallingford, Oxfordshire, UK (2023).
