Τις δεκαετίες του ‘50 και του ‘60 ο Ορειβατικός Χανίων δεν οδοιπορούσε μόνο στις Μαδάρες μας αλλά ανακάλυπτε και έφτανε στις άγνωστες, σχεδόν, τότε θαυμαστές παραλίες σε Φραγκοκάστελλο, Γλυκά Νερά, Μάρμαρα, Σούγια, Λαφονήσι, Μπάλος, Φαλάσαρνα, Νοπήγεια, Μένιες κλπ. Πάντα με διήμερη διαμονή.
Στα Φαλάσαρνα μέναμε τα βράδυ κοντά σε μια πηγή νερού χαμηλά, ξεκινώντας από τον Πλάτανο. Ο δρόμος έφθασε ως κάτω το 1963 που η κοινότητα τον έφτιαξε με τις 80.000 δραχμές που έλαβε για την πώληση της βραχονησίδας Ποντικονήσι στο… ΝΑΤΟ. Εκείνη την περίοδο ο σοβιετικός στόλος είχε αγκυροβόλιο μεταξύ Κυθήρων και Κρήτης και χρειαζόταν εκεί ένα μόνιμο παρατηρητήριο γι αυτό. Έφτασα κάποτε με μικρό φουσκωτό ως το νησάκι, έξι μίλια από το λιμανάκι των Φαλασάρνων και περίμενα μήπως κανένας φύλακας μου ζητήσει… διαβατήριο μιας και είναι ξένο έδαφος.
Με τρομερά γκρεμνά ιδίως πίσω. Στην ανατολική πλευρά του μπορεί να αποβιβαστείς. Φωλιές από γεράκια και άλλα άγρια πουλιά και κομμάτια από βλήματα μιας και έκανε εκεί βολές το πολεμικό ναυτικό. Μετά εγκαταλείφθηκε και νομίζω αποτελεί καταφύγιο άγριας χλωρίδας και πανίδας. Στον ναυτικό χάρτη διαπιστώνεις ότι γύρω του τα βάθη της θάλασσας είναι 200, 300 και φτάνουν και τα 500 μέτρα. Οι εκεί άφθονοι ποντικοί τρέφονται φαίνεται με ρίζες.
Στην ευρύτερη περιοχή των Φαλασάρνων συναντάμε κάπου είκοσι εκκλησίες με Αγίους που ευλογούν τον τόπο. Ο Άγιος Νιικόλαος, με δίπλα σπήλαιο με σταγονοροή, χαμηλό. Η Αγία Παρασκευή εκεί πλησίον. Ο σπηλαιώδης ναός του Αγίου Φωτίου και Ανικήτου. Ο σπηλαιώδης του κυρ Ιωάννη του Ξένου, μαζί με αυτόν του Αγίου Ευσταθίου όπου και τα μεγάλα πανηγύρια στις γιορτές των. Του Αγίου Φανουρίου στο λιμάνι και του Αγίου Νεκταρίου, των Γενεθλίων της Παναγίας στο Λιβάδι και του Αγίου Ζαχαρία, νεότερη. Των Τριών Ιεραρχών και του Αρχαγγέλου Μιχαήλ. Των Αγίων Τριών Ιεραρχών και της Αναλήψεως, ψηλά στην πλαγιά. Όσο για το στρατηλάτη Άγιο Γεώργιο υπάρχουν τέσσερις εκκλησίες. Δύο προς τα ψηλά, στο βουνό, άλλη χαμηλότερη και άλλη ιδιωτική, στο λιμάνι. Η πλέον αξιόλογη όμως, όχι κτιριακά αλλά σαν παράδοση, είναι αυτή του Αγίου Αποστόλου Παύλου. Παράδοση αιώνων που διατηρείται ζωηρή ακόμη. Το εκκλησάκι χτίστηκε τα έτος 1958 μετά από τάξιμο, ψηλά από την τοποθεσία όπου η παράδοση αναφέρει ότι κάτω από τα πολύ κακοτράχαλα βράχια και το χάος που διανοίγεται δίπλα στην εκκλησία, όταν Απόστολος Παύλος μεταφερόταν στη Ρώμη, είχαν έλλειψη από νερό, πλησίαζαν στην ακτή όπου ο Απόστολος με το ραβδί του χτύπησε τον βράχο δίπλα στο κύμα και από τότε το νερό είναι άφθονο εκεί ως και σήμερα. Όταν δεν χτυπάει το κύμα έξω, τότε στον αμμουδερό πυθμένα φαίνεται ολοκάθαρα ο Σταυρός που σχηματίστηκε από το ραβδί. Μάλιστα, κατά τα πανηγυρικά εγκαίνια του ναού, από το Μακαριστό Ειρηναίο ο ίδιος πέταξε μια πέτρα από ψηλά για να πέσει στο νερό όπως και ο παρευρισκόμενος Κώστας Μητσοτάκης αλλά δεν κατάφεραν τον… στόχο μιας και αυτό το νερό ήταν αγίασμα.
Λέγεται ακόμη πως, όταν διανοιγόταν τα θεμέλια, βρέθηκε ένα χονδρό κάτασπρο κερί στο χώμα. Στα Φαλάσαρνα ακόμη υπάρχει η ιστορική παράδοση ότι εδώ αποβιβάστηκαν τα πρώτα τουρκικά στρατεύματα το 1664.
Ανατολικά και ψηλά, πρόχειρος δρόμος φτάνει στην άγνωστη σχεδόν τοποθεσία όπου κατά τους αρχαιολόγους υπήρχε η αρχαία Τύλιφος, πολιτεία ή ιερό. Φαίνεται να μην έχει εξακριβωθεί. Υπάρχει μεγαλοπρεπής εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και τεράστιος πλάτανος με πηγή νερού. Μετάβαση από Αζωγυρέ.
Δεν είναι λοιπόν φίλοι μου, ο θαυμαστός αυτός τόπος μόνο αμμουδιές και αρχαία. Έχει και άλλα αμέτρητα ενδιαφέροντα που μερικά από αυτά ανέφερα πριν. Μια άλλη φορά θα περπατήσω στα ψηλά, στο χωριό Πλάτανος, που και αυτό με την ευρύτερη περιοχή του έχει θαυμαστά και αμέτρητα ενδιαφέροντα.
Την χιλίων μέτρων κορυφή Προφήτη Ηλία με την μοναδική στην Κρήτη θέα. Τα ερειπωμένα από χρόνια θαυμαστά χωριά Βρύσες με την θαυμαστή πηγή νερού και τον θαυμαστό νερόμυλο. Τον Μονοπλάτανο και τα Πατεριανά και άλλα όπως και το μοναστηράκι του Αγίου Γεωργίου στην δυτική πλευρά του Προφήτη Ηλία στα ερείπια του Βενετσιάνικου (Βαλσαμάκια) που αναστήλωσε πριν μερικά χρόνια ο Β. Βερυκάκης.
Θερμές ευχαριστίες για την πληροφόρηση στην αειθαλή και με αξιοθαύμαστη μνήμη και πνευματική ζωηράδα πρεσβυτέρα Άννα Λουπασάκη και τον πρωτοπρεσβύτερο γιο της π. Ιωάννη Λουπασάκη.
*Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Νέοι Ορίζοντες της Τετάρτης 31 Μαϊου 2023.
